Sau khi quân đội Azerbaijan tiến hành một chiến dịch quân sự gần đây ở Nagorno-Karabakh, lực lượng ly khai đã hạ vũ khí còn người tộc Armenia địa phương đã di tản ồ ạt sang Armenia. Trong lúc đó, một vụ nổ lớn xảy ra ở Karabakh đã khiến khoảng 70 người thiệt mạng.
Các gia đình người tộc Armenia đói khát và kiệt sức đã làm chật cứng các con đường bộ hôm 26/9 khi họ rời bỏ nhà cửa ở vùng Nagorno-Karabakh ly khai vừa bị đánh bại trong cuộc xung đột vũ trang với quân đội Azerbaijan, để đi sang Armenia – hãng tin Reuters đưa tin.
Cơ quan Phát triển quốc tế của Mỹ (USAID) tuyên bố Washington sẽ cung cấp 11,5 triệu USD viện trợ nhân đạo để giúp những người dân bị ảnh hưởng.
Phát ngôn viên Hội đồng An ninh quốc gia Nhà Trắng Adrienne Watson nói: “Chúng tôi hối thúc tiếp tục bảo đảm tiếp cận nhân đạo đối với Nagorno-Karabakh cho những ai cần trợ giúp”.
Tuần trước, Azerbaijan phát động chiến dịch chớp nhoáng để kiểm soát Nagorno-Karabakh. (Chữ Nagorno ở đây có nghĩa là vùng núi cao.) Phía Azerbaijan cho biết, quân đội của họ chỉ nhắm vào các chiến binh Karabakh. Một quan chức hàng đầu của Azerbaijan phát biểu tại Brussels (Bỉ) rằng nước ông không có ý định hành động tiếp để tạo một hành lang đất đi xuyên qua lãnh thổ Armenia.
Di tản bằng xe tải, xe kéo, xe hơi
Khu vực Karabakh nằm bên trong lãnh thổ Azerbaijan nhưng từng nằm ngoài sự kiểm soát của Azerbaijan trong thời gian rất dài kể từ khi Liên Xô tan rã vào năm 1991. Người dân tộc Armenia ở vùng Karabakh này bắt đầu di tản trong tuần này sau khi lực lượng vũ trang của họ bị quân đội Azerbaijan đánh bại trong chiến dịch quân sự vào tháng 9 này (phía Azerbaijan gọi đây là “chiến dịch chống khủng bố”).
Chính phủ Armenia (láng giềng của Azerbaijan) cho hay, hơn 28.000 người trong số 120.000 cư dân thuộc tộc Armenia bản địa ở Karabakh đã nhập cảnh vào Armenia. Hàng trăm xe hơi và xe buýt ních đầy đồ đạc đang rồng rắn nối đuôi nhau trên con đường núi dẫn ra khỏi Azerbaijan.
Một số người di tản được nhồi nhét trên thùng xe tải không mui, số khác thì trên xe kéo.
Cụ bà Narine Shakaryan đến bên xe ô tô của người con rể đã có 6 người chen chúc bên trong. Cụ cho biết, hành trình 77km mất tới 24 tiếng đồng hộ và họ vẫn chưa ăn gì cả.
Cụ Shakarya nói với Reuters tại biên giới: “Cả quãng đường lũ trẻ khóc suốt, chúng nó đói quá”. Cụ mang theo một cháu gái 3 tuổi, đứa trẻ bị ốm dọc hành trình.
Các trạm xăng đầy ắp người trên con đường rời khỏi thủ phủ Stepanakert của vùng Nagorno-Karabakh. Phía Azerbaijan gọi thủ phủ này là Khankendi.
Quan chức của vùng ly khai Karabakh cho biết, số ca tử vong trong vụ nổ và hỏa hoạn tại một kho nhiên liệu vào hôm 25/9 đã tăng lên thành 68 người. ngoài 105 người mất tích và gần 300 người bị thương. Tổng cộng 68 người đã được đưa tới các cơ sở y tế ở Armenia.
Giới chức chưa đưa ra lời giải thích nào về nguyên nhân của vụ nổ.
Tại thủ đô Yerevan của Armenia, người đứng đầu cơ quan USAID của Mỹ Samantha Power kêu gọi Azerbaijan “duy trì lệnh ngừng bắn và có những bước đi cụ thể để bảo vệ quyền của các dân thường tại Nagorno-Karabakh”.
Bà Power trước đó đã trao cho Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan một lá thư ủng hộ của Tổng thống Mỹ Joe Biden. Bà nói, việc Azerbaijan sử dụng vũ lực là không chấp nhận được, và Washingotn đang tìm kiếm một phản ứng thích hợp.
Bà Power hối thúc Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev tôn trọng lời hứa của chính ông về việc bảo vệ các quyền của người tộc Armenia, mở cửa hoàn toàn hành lang Lachin kết nối vùng Karabakh với Armenia và cho phép đưa vào khu vực này các hàng viện trợ và một phái đoàn giám sát quốc tế.
Ông Aliyev đã cam kết bảo đảm an toàn cho người Armenia Karabakh nhưng ông đồng thời nhấn mạnh rằng ý tưởng về sự độc lập của vùng này đã bị đẩy lui vào lịch sử.
Trong chuyến thăm ngôi làng Kornidzor trên biên giới Azerbaijan, bà Power cho biết “điều đặc biệt quan trọng là các giám sát viên độc lập cũng như các tổ chức nhân đạo được quyền tiếp cận những người dân ở Nagorno-Karabakh, những người vẫn đang rất cần được giúp đỡ”. Bà cho biết, mình đã nghe được “các báo cáo đáng quan ngại về bạo lực nhằm vào dân thường”.
Không chốn để đi
Những người tộc Armenia cố gắng đến được quốc gia Armenia đã kể lại những câu chuyện đáng buồn về tình trạng chiến sự, đói khát và cả chết chóc dọc đường di tản.
Một số người cho biết họ thấy nhiều dân thường đã tử vong. Họ kể, nhiều đứa trẻ phải ngủ trên nền đất trong khi bụng đói cồn cào.
Tài xế Petya Grigoryan 69 tuổi nói với Reuters tại thị trấn biên giới Goris vào hôm 24/9 vừa rồi: “Chúng tôi mang theo những gì có thể mang rồi rời đi. Chúng tôi không biết mình đang đi đâu”.
Chiến thắng của Azerbaijan đã làm thay đổi cán cân sức mạnh ở vùng Nam Kavkaz, một khu vực đông sắc tộc và nhiều đường ống dầu khí. Cả Nga, Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran đều tranh giành ảnh hưởng tại khu vực này.
Kể từ Liên Xô tan rã, Armenia dựa vào quan hệ đối tác an ninh với Nga, trong khi Azerbaijan ngày càng gần gũi với Thổ Nhĩ Kỳ. Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều điểm chung về ngôn ngữ và văn hóa.
Armenia mới đây tìm kiếm quan hệ gần gũi hơn với phương Tây và đổ lỗi cho Nga về việc Nga có lực lượng gìn giữ hòa bình ở Karabakh nhưng lại không bảo vệ được Karabakh do bận tâm với xung đột quân sự ở Ukraine.
Nga phủ nhận cáo buộc trên và nói với Thủ tướng Armenia Pashingan rằng ông này đang mắc sai lầm lớn khi tìm kiếm sự ủng hộ của Mỹ.
Trong khi đó, Tổng thống Azerbaijan Aliyev vào hôm 25/9 có nói bóng gió về triển vọng thiết lập một hành lang đất đi xuyên qua lãnh thổ Armenia sang Thổ Nhĩ Kỳ. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan (người đã gặp ông Aliyev vào hôm 25/9) đã tuyên bố vào ngày 26/9 rằng phải hoàn thành một hành lang như vậy.
Hikmet Hajiyev – Cố vấn chính sách đối ngoại cho Tổng thống Aliyev, nói với Reuters tại Brussels rằng Azerbaijan chỉ muốn tạo ra các liên kết về vận tải thông qua Armenia tới vùng lãnh thổ Nakhchivan của Azerbaijan nhưng nằm tách biệt Azerbaijan về phía Tây. Theo ông này, việc đó có lợi cho cả hai nước.
Lượt xem: