Tự chủ đại học mới chỉ được hiểu là tự chủ tài chính

Đưa ra kiến nghị về vấn đề tự chủ đại học tại buổi gặp gỡ, trao đổi với Bộ trưởng Bộ GD-ĐT chiều nay (15/8), PGS.TS Phạm Thị Huyền, Trưởng bộ môn Marketting, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, xã hội vẫn hiểu tự chủ đại học là tự chủ trong thu học phí, thiên về tài chính và nhà nước không hỗ trợ học phí và các hoạt động. Cần nhấn mạnh, truyền thông rõ để xã hội hiểu tự chủ là tăng cường quyền cho các nhà trường. Các trường được chủ động liên kết tạo các mối quan hệ, thêm cơ hội để người học được có thêm thực tế thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong giáo dục đại học.

Theo PGS.TS Phạm Thị Huyền, tự chủ đại học tạo điều kiện để các trường được chủ động mời các chuyên gia quốc tế, tăng cường các hoạt đội đối ngoại để nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam. Các trường tự chủ hướng đến chủ động trong việc huy động các nguồn lực xã hội để xây dựng không gian học tập mang tầm quốc tế. Các trường được tự chủ trong liên kết tạo ra dịch vụ đại học mang đẳng cấp quốc tế. Tự chủ tài chính, đảm bảo thu đúng thu đủ là cần thiết, cần để xã hội không phàn nàn về vấn đề học phí.

Song hiện nay sự thiếu đồng bộ trong điều hành tự chủ tài chính đang đặt ra khó khăn cho các nhà trường, do đó cần  có cơ chế chính sách, văn bản chỉ đạo giúp các trường đại học điều hành tự chủ tại chính một cách hợp lý trong thời gian tới.

Cùng nói về vấn đề tự chủ đại học, PGS.TS Nguyễn Danh Nam đại diện ĐH Thái Nguyên lại nhìn nhận, hướng tới tự chủ đại học, giảng viên các cơ sở giáo dục được độc lập trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học; từ đó, có thể thấy tự do học thuật là “linh hồn” của tự chủ đại học. Việc tự do học thuật giúp người học được tiếp cận các chương trình đào tạo tốt nhất, giảng viên tốt nhất. Để thực hiện tự do học thuật, giảng viên đóng vai trò then chốt.

PGS.TS Nguyễn Danh Nam nhận định, Luật Giáo dục đại học sửa đổi 2018 đã tạo điều kiện, cơ hội, khả năng sáng tạo cho các giảng viên, các trường đại học nhưng vẫn chưa khai phóng được hết tiềm năng của giảng viên Việt Nam.

Từ thực tế này, đại diện Trường ĐH Thái Nguyên đề xuất Bộ GD-ĐT cần tạo môi trường tự do học thuật trong các trường đại học thông qua cơ chế của nhà nước, đặc biệt là qua môi trường tự chủ đại học. Đồng thời, cần có kinh phí hỗ trợ nghiên cứu khoa học, đặc biệt là với các giảng viên trẻ giảng dạy, nghiên cứu khoa học.

Bên cạnh đó cũng cần xem xét tăng kinh phí đầu tư cho giáo dục đại học, tạo môi trường để giảng viên làm nghiên cứu khoa học; chỉ đạo thực hiện quyết liệt việc quy hoạch mạng lưới các trường đại học nhằm phát huy tiềm năng của các cơ sở giáo dục và đưa lĩnh vực giáo dục đại học vươn tầm quốc tế.

Là trường đại học vùng, Trường ĐH Thái Nguyên cũng kiến nghị Bộ GD-ĐT cần nghiên cứu cơ chế đặt hàng với các đại học vùng, góp phần phát triển chiến lược vùng, chiến lược đất nước.

Hiểu chưa đúng, nhiều trường sợ không dám tự chủ

Nói về vấn đề tự chủ đại học, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho rằng, hiện nay có nhiều trường đại học đã tự chủ rất cao. Khi triển khai tự chủ đại học, một điểm vướng, khó hay được nhắc đến là thể chế.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH (Luật 34), Nghị định 99 hướng dẫn thi hành luật, quy định nhiều nội dung chi tiết để thực hiện tự chủ. Nhưng vẫn có sự xung đột, chồng chéo, chưa đồng bộ với các bộ luật khác, khiến cho quyền tự chủ của giáo dục ĐH rất khó thực hiện một cách đầy đủ. Điều này cần có quá trình điều chỉnh.

Ông cho biết, hiện đang điều chỉnh Nghị định 99 và dự kiến năm 2023, Quốc hội, Chính phủ sẽ giao Bộ GD&ĐT xem xét, sửa đổi Luật 34; từ đó tiếp tục mở đường cho tự chủ ĐH được đúng hướng, có chiều sâu, thuận lợi cho cơ sở giáo dục ĐH hơn.

“Một khó khăn khác của thực hiện tự chủ là sự hiểu về tự chủ; có nơi hiểu chưa hết, không dám làm hết; có nơi hiểu tự chủ là thích làm gì thì làm – cả hai cách hiểu trên đều dẫn đến sai lệch trong quá trình thực hiện”, Bộ trưởng thẳng thắn đánh giá.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho biết, thời điểm này, các cơ quan từ Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã tương đối thống nhất quan điểm, tự chủ không phải là tự túc, không phải phó thác cho các trường tự lo kinh phí. Tự chủ vẫn cần đầu tư, nhưng đầu tư như thế nào, lúc nào, cách gì còn đang là câu chuyện cần tiếp tục kiến nghị chính sách trong thời gian tới. Cùng với đó, về tự chủ học thuật, tự chủ tài chính cũng cần có điều chỉnh để làm tốt hơn vấn đề tự chủ.