Châu Âu vẫn duy trì viện trợ cho Ukraine, nhưng kho vũ khí của khối này không thể bù đắp sự thiếu hụt nếu nguồn cung từ Mỹ giảm.

Các nhà lãnh đạo châu Âu phải đối mặt với một câu hỏi mà họ hy vọng có thể tránh được: Nếu Mỹ rút khỏi vai trò dẫn đầu sự hỗ trợ của phương Tây cho Ukraine, liệu EU có thể lấp đầy khoảng trống?

Câu hỏi được đặt ra sau quyết định cuối tuần qua ở Washington, theo đó Mỹ loại gói hỗ trợ bổ sung cho Ukraine ra khỏi dự luật ngân sách tạm thời để ngăn nguy cơ đóng cửa chính phủ.

Quyết định của Mỹ không chỉ đặt chính quyền Tổng thống Joe Biden vào tình thế khó xử mà còn đe dọa mặt trận thống nhất mà phương Tây đã thể hiện đối với Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga.

Viện trợ Ukraine hiện là một trong những vướng mắc lớn nhất giữa Nhà Trắng và Hạ viện Mỹ trong vấn đề ngân sách. Chính quyền Tổng thống Joe Biden muốn bất cứ dự luật ngân sách nào cũng phải bao gồm khoản viện trợ quân sự và nhân đạo 24 tỷ USD cho Ukraine, trong khi các thành viên cứng rắn trong đảng Cộng hòa tại Hạ viện kiên quyết phản đối.

Kết quả khảo sát của ABC News/Washington Post công bố ngày 25/9 cho thấy 41% người được hỏi nói Mỹ đang làm quá nhiều để hỗ trợ Ukraine, tăng từ mức 33% vào tháng 2 và 14% vào tháng 4/2022. 1/2 số người được hỏi cho rằng Mỹ hỗ trợ vừa đủ hoặc quá ít, so với 60% ghi nhận tháng trước và 73% ghi nhận trong những tháng đầu xung đột bùng phát.

Thực tế này có thể khiến Tổng thống Biden gặp nhiều khó khăn hơn trong nỗ lực tăng viện trợ cho Ukraine, trong bối cảnh Washington đã chi hơn 100 tỷ USD và trở thành bên hỗ trợ nhiều nhất cho Kiev trong cuộc xung đột chiến với Nga.

Quan chức phụ trách chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell gọi quyết định của Mỹ loại gói viện trợ bổ sung cho Ukraine khỏi ngân sách tạm thời là điều “vô cùng đáng tiếc” đồng thời nhấn mạnh, EU sẽ tiếp tục ủng hộ Kiev.

Để thể hiện tình đoàn kết với Ukraine, ngày 2/10, các ngoại trưởng châu Âu đã tổ chức một cuộc họp ở Kiev với sự tham dự của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Ngoại trưởng Dmytro Kuleba. Đây là một cuộc tụ họp hiếm hoi bên ngoài khối đối với các quan chức châu Âu.

Những thách thức chính trị

Mặc dù châu Âu đang gánh vác phần trách nhiệm ngày càng lớn trong viện trợ của phương Tây dành cho Ukraine, nhưng khả năng của lục địa này trong việc tăng cường hỗ trợ quân sự và kinh tế để bù đắp cho sự cắt giảm từ Mỹ vẫn rất hạn chế.

Vessela Tcherneva, người đứng đầu Văn phòng Bulgaria tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu, cho biết: “Sự thống nhất của châu Âu về Ukraine cho đến nay khá vững chắc. Nhưng nếu nó trở nên quá đơn độc và quá đắt đỏ, điều đó có thể trở thành vấn đề”.

Các cử tri Slovakia đã gửi tín hiệu về giới hạn chính trị trong sự hỗ trợ của châu Âu dành cho Ukraine bằng cách ủng hộ cựu Thủ tướng Robert Fico – người đã vận động chống lại các lệnh trừng phạt Nga và cam kết không gửi vũ khí cho Kiev.

Mối quan hệ giữa Ukraine và Ba Lan, một trong những quốc gia ủng hộ Kiev mạnh mẽ nhất trong năm đầu tiên của cuộc xung đột, đã trở nên căng thẳng trước thềm cuộc bầu cử ở Ba Lan vào cuối tháng này, chủ yếu liên quan đến lệnh cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine. Ba Lan tuyên bố ngừng cung cấp vũ khí cho Ukraine để tập trung xây dựng nền quốc phòng.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban phản đối hỗ trợ quân sự của phương Tây cho Ukraine, đồng thời kêu gọi đàm phán hòa bình nhanh chóng và chấm dứt các lệnh trừng phạt đối với Nga.

Các quan chức chính quyền Tổng thống Biden khẳng định Washington sẽ tiếp tục hỗ trợ Kiev trong thời gian cần thiết. Nhưng sự phản đối ngày càng tăng của Đảng Cộng hòa đối với việc viện trợ Ukraine khiến Nhà Trắng gặp khó khăn hơn khi thúc đẩy các gói viện trợ kinh tế và quân sự tại Quốc hội.

Một số quan chức châu Âu thừa nhận rằng khu vực này cũng phải đối mặt với thách thức chính trị tương tự trong việc duy trì sự ủng hộ dành cho Ukraine trong bối cảnh kinh tế trì trệ, lạm phát cao và hạn chế về ngân sách, đặc biệt là ở EU, nơi các quyết định được đưa ra dựa trên nguyên tắc đồng thuận.

Tuần trước, ông Charles Michel, một trong hai nhà lãnh đạo hàng đầu của EU, cho biết: “Chúng tôi đang đối mặt với những thách thức tương tự ở châu Âu. Điều rất quan trọng nhất ở đây là đảm bảo rằng chúng tôi được dư luận, được công dân của chúng tôi ủng hộ”.

Hạn chế của ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu

Hạn chế lớn nhất của châu Âu trong việc tạm thời thay thế Mỹ viện trợ quân sự cho Ukraine là ngành công nghiệp quốc phòng không đủ mạnh.

Sản xuất vũ khí giảm đáng kể sau Chiến tranh Lạnh do các chính phủ châu Âu chi tiêu hạn chế trong nhiều năm. Các loại vũ khí chính như xe tăng, máy bay và tàu ngầm mất nhiều thời gian để chế tạo và điều đó đã thúc đẩy một số quân đội châu Âu tìm đến nhà cung cấp bên ngoài khi mua sắm quốc phòng.

John Dowdy, cựu lãnh đạo nhóm hàng không vũ trụ và quốc phòng tại McKinsey, cho biết châu Âu có kho máy bay chiến đấu phản lực F-16 và xe tăng Leopard có thể giúp đỡ Ukraine, nhưng kho dự trữ đạn dược – vốn rất quan trọng đối với Ukraine, đã bị giảm xuống tới mức báo động trong những thập kỷ gần đây.

EU cam kết cung cấp 1 triệu quả đạn pháo cho Ukraine trước mùa xuân tới. Đã qua một nửa chặng đường của kế hoạch 12 tháng, nhưng EU mới chỉ cung cấp được 1/4 số lượng đã cam kết và số đạn dược này cũng lấy từ kho dự trữ của các nước thành viên.

Các nước EU đã ký hợp đồng với các công ty quốc phòng trong khu vực để gia tăng sản xuất, nhưng sẽ mất tương đối nhiều thời gian để thực hiện.

Rheinmetall, nhà sản xuất vũ khí lớn nhất châu Âu, cho biết họ có thể tăng mức sản xuất từ 150.000 quả đạn pháo trong năm 2022 lên 600.000 nhờ mở rộng sản xuất và mua lại một công ty Tây Ban Nha.

BAE Systems cũng nói rằng nếu mở rộng các nhà máy và áp dụng kỹ thuật mới, họ sẽ có thể sản xuất số lượng đạn pháo nhiều gấp 8 lần so với trước đây – nhưng điều này cũng chưa thể thực hiện được trong 2 năm tới.

Các quan chức trong ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu cho biết, ngành này hiện chỉ có thể sản xuất tổng cộng 5-10% số đạn pháo mà Ukraine cần.

“Ngay cả trong 2-3 năm nữa, họ cũng sẽ không thể cung cấp đạn dược với tốc độ mà Ukraine hiện đang tiêu thụ”, ông Dowdy nói.

Kinh tế giảm tốc cản trở các gói viện trợ Ukraine

Theo dữ liệu chính thức EU và các quốc gia thành viên đã cam kết hỗ trợ nhân đạo, tài chính và quân sự 80,3 tỷ USD cho Ukraine kể từ khi xung đột bắt đầu.

Viện Kinh tế Thế giới Kiel, một viện nghiên cứu của Đức, cho hay hỗ trợ quân sự, ngân sách và nhân đạo của Mỹ cho Ukraine là khoảng 74 tỷ USD. Con số này bao gồm khoảng 44 tỷ USD hỗ trợ quân sự, gấp hơn 5 lần số tiền cam kết của các nước đóng góp lớn tiếp theo là Đức và Anh.

Hồi tháng 6, Anh cho biết nước này đã cung cấp khoảng 5,7 tỷ USD viện trợ phi quân sự cho Ukraine và sẽ chi 6 tỷ USD cho viện trợ quân sự vào cuối năm nay. Na Uy, một thành viên khác của NATO nhưng không thuộc EU, vào tháng 2 đã cam kết hỗ trợ 7 tỷ USD cho Ukraine trong 5 năm.

EU được kỳ vọng sẽ sớm phê duyệt khoản viện trợ trị giá khoảng 53 tỷ USD để Ukraine trang trải các nghĩa vụ ngân sách trong 4 năm tới. Đức, quốc gia đã trở thành nước ủng hộ quân sự lớn thứ hai cho Ukraine sau Mỹ, đã dành khoảng 11 tỷ USD cho Kiev trong những năm tới.

Tuy nhiên, với tốc độ tăng trưởng kinh tế của EU dự kiến chỉ ở mức 0,8% trong năm nay và dự kiến nền kinh tế Đức, một cường quốc khu vực, sẽ suy giảm trong năm nay, các nước châu Âu sẽ gặp khó khăn trong việc cung cấp đủ viện trợ để bù đắp bất kỳ sự thiếu hụt nào từ Mỹ.

Sau cuộc họp của các ngoại trưởng ngày 2/10, quan chức phụ trách chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell cho biết ông sẽ tìm kiếm thỏa thuận chi 5,2 tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine trong năm tới. Ban đầu ông đề xuất EU phê duyệt gói hỗ trợ quân sự trị giá 21 tỷ USD trong 4 năm cho Ukraine nhưng ý tưởng đó không nhận được đủ sự ủng hộ.

Lượt xem: 1