Nằm ở phía Đông tỉnh Gia Lai, thị xã An Khê có vị trí địa chiến lược hết sức quan trọng của cả nước, một vùng đất chuyển tiếp từ Tây Nguyên xuống đồng bằng biển đảo miền Trung, miền đất đậm đặc di sản lịch sử, văn hóa đặc sắc. Trong đó, nổi bật là Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo và Di tích khảo cổ Rộc Tưng – Gò Đá được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt. Những giá trị vô cùng to lớn này sẽ trở thành mạch nguồn để nơi có miền di sản bứt phá, vươn lên trên hành trình phát triển ở tương lai.
Ngày 18.01.2022, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 93 công nhận Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo là Di tích quốc gia đặc biệt… Quần thể di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn Thượng đạo nằm trên địa bàn thị xã An Khê và 3 huyện: Kbang, Đak Pơ, Kông Chro, tỉnh Gia Lai; có 8 cụm, 23 điểm di tích, gồm: Lũy An Khê, An Khê trường, An Khê đình, Gò chợ; Miếu Xà, Cây Ké phất cờ, Cây Cầy nổi trống; Đình Cửu An, Dinh Bà; Gò Đồn, Gò Trại, Vườn Lính, Mễ Kho; Núi Hoàng Đế; Hòn Bình, Hòn Nhược, Hòn Tào, Gò Kho (thuộc thị xã An Khê); Nền Nhà, Hồ Nước, Kho tiền Ông Nhạc (huyện Kông Chro); Vườn Mít, Cánh đồng Cô Hầu (huyện Kbang); Hòn đá Ông Nhạc (huyện Đak Pơ). Đây là những chứng tích thời gian lưu dấu câu chuyện lịch sử: Cách đây hơn 250 năm, trên vùng đất Tây Sơn Thượng đạo, những người anh hùng áo vải cờ đào Tây Sơn Tam Kiệt: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ đã dấy binh khởi nghĩa, thuở đầu xây dựng cơ đồ, lập nên nghiệp lớn, với những chiến công hiển hách rạng ngời bậc nhất trong lịch sử dựng nước và giữ nước của cha ông.
Ông Trần Ngọc Hỷ – Phó Ban nghi lễ An Khê trường, thị xã An Khê, Gia Lai trao đổi: “Các nghi thức được gìn giữ, lưu truyền và thực hiện đúng như truyền thống từ xưa. Nhân dân rất tự hào về vùng đất địa linh nhân kiệt, hàng năm tới ngày giỗ của Ngài bà con tụ hội về đây, có gì thì đem nấy, dâng lên thờ cúng Ngài.”
Gò Đá (phường An Bình) và Rộc Tưng (tại xã Xuân An, thị xã An Khê) là 2 trong số 24 địa điểm Sơ kỳ Đá cũ được các nhà khảo cổ học Việt Nam và Liên bang Nga phát hiện và khai quật trong giai đoạn 2014 – 2019. Từ những cứ liệu thu thập, phân tích, qua 2 lần tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế, với sự tham gia của nhiều chuyên gia khảo cổ trong và ngoài nước đã đi đến thống nhất: Tổ hợp di vật đá cũ được phát hiện tại An Khê mang đặc trưng của một kỹ nghệ sơ kỳ thời đại Đá cũ, tương đương với giai đoạn tồn tại của Người đứng thẳng (Homo erectus) trên thế giới, có niên đại hơn 80 vạn năm cách ngày nay.
Với phát hiện này đã bổ sung thung lũng An Khê, Gia Lai, Việt Nam vào bản đồ xuất hiện và tiến hóa của loài người trên thế giới… khiến các sử gia phải viết lại lịch sử loài người, đồng thời thỏa mãn phần nào khát khao của con người trong hành trình đi tìm nguồn cội…
Viện sỹ, GS.TS Anatoly Panteleevich Derevianko Viện trưởng Viện Khảo cổ hoc và Dân tộc học Novosibirsk khẳng định: “Việt Nam là một trong những vùng tìm thấy những người Homo erectus, tức là Người vượn đứng thẳng, như vậy chúng ta sẽ có cơ sở để xác định rằng họ di cư từ châu Phi sang đây. Những phát hiện khảo cổ ở An Khê, Việt Nam là rất quan trọng trong vấn đề nghiên cứu loài người.”
PGS.TS. Nguyễn Khắc Sử – Viện Khảo cổ học Việt Nam phát biểu: “Rõ ràng, An Khê cho đến hôm nay theo tôi nó không còn là di tích của An Khê của Gia Lai của Việt Nam mà đã mang tầm của thế giới rồi.”
Ngày 29.12.2022, Thủ tưởng Chính phủ đã có quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với Di tích khảo cổ Rộc Tưng – Gò Đá và Bộ sưu tập công cụ sơ kỳ Đá cũ An Khê được công nhận là Bảo vật quốc gia…
Bà Nguyễn Thị Thanh Lịch – Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai nhấn mạnh: “Khi nhận được Bằng công nhận của Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt đối với Rộc Tưng – Gò Đá đó là niềm vinh dự, tự hào lớn của tỉnh Gia Lai chúng ta. Đối với Đá cũ An Khê có giá trị rất đặc biệt đối với Việt Nam. Đồng thời sẽ góp phần phong phú cho du lịch Gia Lai, đó là du lịch cảnh quan, lịch sử, du lịch văn hóa, có thêm sự đa dạng hơn cho du lịch tỉnh chúng ta.”
Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo, Di tích Rộc Tưng – Gò Đá được Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt không chỉ là niềm vui lớn, là niềm tự hào mà còn là tiền đề quan trọng để đánh thức tiềm năng, nâng tầm giá trị di sản, đưa An Khê và các địa phương có di tích trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Gia Lai và cả nước, tạo nguồn lực cho sự phát triển vững bền.
Song Nguyễn – Thanh Sáng – Viễn Khánh
Lượt xem: 31