Chợ nông thôn là một trong những tiêu chí quan trọng góp phần hoàn thành chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, tùy vào đặc thù của mỗi vùng, không nhất thiết mỗi địa phương phải xây dựng một chợ mới. Tại xã Ia Drăng, huyện Chư Prông việc triển khai xây dựng bằng được chợ nông thôn mới cho dù chợ cũ vẫn chưa được khai thác, sử dụng hết đã vấp phải sự phản ứng, không đồng tình của người dân và tiểu thương nơi đây.
Khu chợ hiện tại của xã Ia Drăng.
Chợ xã Ia Drăng có diện tích hơn 3.700 m2 đã hình thành và tồn tại gần 20 năm nay. Chợ có khoảng 60 hộ tiểu thương kinh doanh phục vụ chủ yếu nhu cầu của công nhân công ty cao su Chư Prông. Bởi vậy, mới đầu giờ buổi sáng, chợ đã vắng vẻ. Người mua thì ít, người bán thì nhiều. Hoạt động kinh doanh ế ẩm, nhiều gian hàng để không vẫn chưa được dùng tới nhưng mới đây, chính quyền xã Ia Drăng lại quyết định xây dựng chợ mới với quy mô bề thế rộng hơn 1 hecta từ nguồn vốn xã hội hóa. Theo đó, buộc tiểu thương phải di dời sang chợ mới. Mỗi hộ khi đăng ký tại chợ mới phải đóng từ 20 – 35 triệu đồng/kiốt và 10 triệu đồng/sạp nhà lồng. Ngoài ra phải đóng thêm các khoản khác liên quan đến hoạt động kinh doanh. Quyết định xây chợ mới của chính quyền xã Ia Drăng đã vấp phải sự phản đối từ nhiều hộ tiểu thương bởi cho rằng lãng phí, chưa phù hợp.
Trò chuyện với chúng tôi Bà Ngô Thị Len-Thôn Hợp Hòa – xã Ia Drăng-Huyện Chư Prông cho hay: Bây giờ theo tiểu thương chúng tôi thì theo tiêu chí xây dựng chợ nông thôn mới chúng tôi nhất trí nhưng phải làm sao phù hợp với nhu cầu của người dân. Chúng tôi đề nghị nâng cấp chợ lên cho khang trang, sạch sẽ thì cũng là theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới thôi. Nhưng xã lại không đồng ý mà ép chúng tôi lên chợ mới kia thì mới đạt NTM. Chúng tôi thấy chợ mới đường vào thì là đường cụt, xung quanh là vườn cây giống cao su và bờ rào, sang bên đấy liệu có buôn bán được hay không khi đã bỏ ra cả đống tiền.
Khu chợ mới đang thi công.
Ông Lã Văn Đính-Thôn Hợp Hòa – xã Ia Drăng – Huyện Chư Prông có ý kiến: Chủ trương nâng cấp chợ của xã thì chúng tôi đồng tình còn chuyển chợ thì không đồng tình bởi lý do thế này. Chợ này hai năm nay kinh doanh ế ẩm nhưng giờ chuyển lên chợ mới quy hoạch quá rộng như thế. Thứ hai là tốn kém như thế gây thiệt hại cho bà con tiểu thương nhưng xã thì không quan tâm đến kiến nghị của bà con nên chúng tôi kiến nghị với các cấp là làm sao cho hợp lý để người dân kinh doanh.
Tiểu thương đã nhiều lần kiến nghị đến các cấp có thẩm quyền xem xét lại tính hiệu quả của việc xây dựng chợ mới. Bởi theo họ, khu vực chợ cũ chỉ cần cải tạo lại một số hạng mục chưa đạt tiêu chuẩn như đường điện, hệ thống thoát nước, nâng cấp mở rộng gian hàng,… thì có thể hoạt động hiệu quả, đáp ứng được tiêu chuẩn về xây dựng chợ nông thôn mới, không nhất thiết phải xây dựng mới. Tuy nhiên, chính quyền xã Ia Drăng vẫn nhất quyết phải triển khai xây dựng bằng được chợ mới.
Ông Trịnh Quốc Thanh-Phó Chủ tịch UBND xã Ia Drăng – Huyện Chư Prông khẳng định: Chúng tôi đã tham khảo cả huyện, các nơi, nhìn vào tình hình thực tế của địa phương chúng tôi làm chứ không phải ý kiến chủ quan của một đơn vị hay UBND xã. Chúng tôi có Đảng ủy, Hội đồng, xin ý kiến của huyện. Tất nhiên việc làm của chúng tôi không thể khẳng định 100% theo ý của mình, đâu đó vẫn còn vài phần trăm rủi ro thì chúng tôi vẫn không thể lường trước được.
Không thể phủ nhận chủ trương xây dựng chợ nông thôn mới tại xã Ia Drăng là đúng. Tuy nhiên cách thức triển khai thực hiện của chính quyền xã Ia Drăng là vấn đề đáng bàn.
Khu chợ mới.
Thứ nhất việc triển khai có phần áp đặt khi chưa phổ biến sâu rộng, giải thích tường tận chủ trương xây dựng chợ nông thôn mới đến người dân, đặc biệt là các tiểu thương ở chợ cũ.
Thứ hai là việc quản lý tổ chức triển khai xây dựng chợ còn tồn tại nhiều bất cập.
Chủ trương đưa ra là 1 hộ chỉ có thể đăng ký tối đa 2 ki ốt tại chợ mới nhưng thực tế đã xảy ra tình trạng nhiều hộ thu gom hàng loạt ki ốt cùng một lúc để đầu cơ. Đó là chưa kể cách đây 3 năm, chính quyền xã Ia Drăng đã tự xây dựng hàng loạt ki ốt tại chợ cũ cho tiểu thương thuê với giá 12 triệu đồng/ki ốt. Chưa kịp kinh doanh thì giờ phải phá bỏ để chuyển sang chợ mới. Hơn nữa, nguồn vốn xây dựng chợ 100% là từ xã hội hóa nhưng vai trò chủ thể của người dân chưa được coi trọng khi tiểu thương không hề hay biết và không được tham gia giám sát quá trình xây dựng chợ.
Bà Đỗ Thị Hường-Thôn Hợp Thắng – xã Ia Drăng – Huyện Chư Prông nêu ý kiến: Khi xây dựng chợ mới thì người dân không ai có quyền giám sát gì, tự xã đưa lên bầu những người nào chúng tôi không biết. Bảo chúng tôi chuyển lên nhưng chưa trả mặt bằng nên chúng tôi không đi, toàn những người nơi khác đến thuê thôi. Như trường hợp có hai cha con thuê một lúc 22 lô. Khi chúng tôi thắc mắc nhiều quá thì xã đưa anh em họ hàng của hộ đấy lên ghi vào để lấy bằng chứng có người đăng ký riêng nhưng thật sự không phải vậy. Chúng tôi muốn nâng cấp chợ, kiot của tôi hàng trăm triệu giờ phá đi lên kia bỏ ra hàng trăm triệu nữa thì lấy gì buôn bán nữa trong khi mấy năm nay buôn bán ế ẩm.
Xã Ia Drăng là xã điểm xây dựng nông thôn mới của huyện Chư Prông. Để hoàn thành tiêu chí xây dựng chợ nông thôn mới, chính quyền xã đã máy móc trong việc vận dụng chủ trương xây dựng chợ nông thôn. Bởi theo Quyết định số 342 ngày 20 tháng 2 năm 2013 của Thủ tướng Chính phủ về sửa đổi một số tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới có quy định tiêu chuẩn chợ nông thôn không nhất thiết phải xây dựng mới theo tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng mà chỉ đáp ứng điều kiện: “Chợ theo quy hoạch, đạt chuẩn theo qui định”.
Để đạt tiêu chí xây dựng nông thôn mới, xã Ia Drăng đã bất chấp phản đối của tiểu thương để xây dựng chợ mới. Liệu chợ mới hoạt động có hiệu quả hay không khi những người thụ hưởng thật sự lại không đồng tình ủng hộ? Và liệu chợ mới ở xã Ia Drăng có lặp lại tình cảnh chợ để hoang gây lãng phí như đã từng xảy ra tại một số địa phương khác trong tỉnh?… Qua sự việc này, một lần nữa cho thấy việc tìm ra tiếng nói chung và sự đồng thuận giữa chính quyền và người dân là điều rất quan trọng khi triển khai bất kỳ một chủ trương, hay chính sách nào tại cơ sở./.
Nhật Thành – Minh Trí