Chiến thắng Đak Pơ huyền thoại cách đây 70 năm (ngày 24/6/1954) được ví là “Điện Biên Phủ ở Liên khu V”; là tượng đài bất tử, tạc vào non sông, đất nước ta như một huyền thoại; sáng mãi chủ nghĩa anh hùng và khát vọng hòa bình, độc lập tự do. Chiến thắng Đak Pơ có tầm vóc và ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn, góp phần buộc Pháp phải ký Hiệp định Giơnevơ, lập lại hoà bình ở Đông Dương, cuộc kháng chiến của dân tộc ta chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi hoàn toàn. Tự hào về chiến thắng lịch sử oanh liệt, song nỗi trăn trở và đau đáu của cấp ủy, chính quyền các cấp và người dân tỉnh Gia Lai cũng như của đồng chí, đồng đội và thân nhân các Liệt sỹ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh khi tham gia trận đánh nhưng đến nay vẫn chưa tìm kiếm được hài cốt nhiều Liệt sỹ.
Theo sử sách ghi lại, trong trận đánh Đak Pơ ngày 24/6/1954, để có được chiến thắng oanh liệt trước đội quân hùng mạnh của thực dân Pháp, không ít những cán bộ, chiến sỹ Trung đoàn 96 thuộc Liên khu V và quân, dân địa phương đã anh dũng chiến đấu, hy sinh và nằm lại trong lòng đất Mẹ thân thương. Trong suốt thời gian qua, dù đã triển khai rất nhiều đợt tìm kiếm, song đến nay còn 147 hài cốt Liệt sỹ hy sinh trong trận đánh Đak Pơ vẫn chưa tìm thấy. Đây luôn là nỗi trăn trở, day dứt của đồng chí, đồng đội, thân nhân các anh hùng Liệt sỹ và cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp ở tỉnh Gia Lai và Liên khu V.
Ông Thái Diệp – Cựu chiến binh Trung đoàn 96 (hiện ở huyện Đak Pơ) bày tỏ: “Nguyện vọng là cố gắng tìm mọi biện pháp tìm được hài cốt Liệt sỹ để gia đình các Liệt sỹ và cán bộ, chiến sĩ yên tâm. Chúng tôi muốn làm thế nào tìm kiếm hài cốt của anh em đó trong ngày gần đây.”
Bà Nguyễn Thị Tuấn – Tổ 2, phường Thống Nhất, TP. Pleiku (Thân nhân Liệt sỹ Nguyễn Hữu Sen, Trung đoàn 96) chia sẻ: “Gia đình rất là mong muốn tìm kiếm được hài cốt, ngôi mộ của chú. Và gia đình cũng đã rất nhiều lần xuống địa điểm mà chú đã hy sinh để tìm kiếm nhưng vẫn chưa tìm kiếm được. Một tâm tư, nỗi niềm, đau đáu của gia đình cũng như nỗi niềm của thân nhân các gia đình và đồng đội của chú là rất mong muốn tìm kiếm được hài cốt của các chú để đưa về thờ cúng.”
Qua lời kể của cán bộ, chiến sĩ từng tham gia trận đánh Đak Pơ và qua các tài liệu cùng rất nhiều lần khảo sát, nơi chôn cất 147 hài cốt Liệt sỹ hy sinh trong trận đánh Đak Pơ đã được xác định là khu vực hồ Nước sạch, xã An Thành (cách Tượng đài Chiến thắng Đak Pơ hơn 4 km). Với đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, lãnh đạo các cấp của tỉnh Gia Lai đã chỉ đạo các đơn vị cùng huyện Đak Pơ tổ chức nhiều đợt tìm kiếm, quy tập các hài cốt Liệt sỹ bằng nhiều biện pháp với quyết tâm cao nhất; tuy nhiên do địa hình rộng và có nhiều thay đổi, thông tin ít dần nên đến nay việc tìm kiếm các hài cốt Liệt sỹ vẫn chưa có kết quả.
Đại tá Lê Kim Giàu – Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Gia Lai cho biết: “Mặc dù chúng ta đã tổ chức rất nhiều đợt tìm kiếm với hơn 6.000 ngày công, đào hơn 24.000 m hào, trên 6.000 m3 đất, đá trên phạm vi hơn 10 ha nhưng đến nay vẫn chưa tìm thấy được hài cốt 147 Liệt sỹ anh dũng hy sinh trong trận đánh Đak Pơ cách đây 70 năm. Với đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, trách nhiệm đối với sự hy sinh cao cả của các thế hệ cha anh đi trước, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh sẽ tiếp tục chỉ đạo cho các lực lượng làm tốt công tác đền ơn đáp nghĩa; đồng thời tiếp tục triển khai việc tìm kiếm, cất bốc hài cốt Liệt sỹ của trận đánh Đak Pơ.”
Đồng chí Hồ Văn Niên – Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Gia Lai nhấn mạnh: “Trong suốt những năm qua thì cả tỉnh Gia Lai và thị xã An Khê, huyện Đak Pơ có nỗi niềm đó là còn nhiều phần mộ của những người tham gia trong trận đánh Đak Pơ mất mà chưa tìm thấy được; phải nói đây là nỗi đau đáu của cấp ủy, chính quyền không chỉ của tỉnh Gia Lai và của các địa phương ở vùng này; mặc dù thời gian qua đã có nhiều cố gắng, tổ chức nhiều đoàn để đi tìm kiếm nhưng chưa có kết quả. Trong thời gian đến thì cấp ủy, chính quyền địa phương cùng với các lực lượng chức năng khi có thông tin sẽ tiếp tục tìm kiếm.”
Lịch sử sẽ không bao giờ bị lãng quên. Dù gặp nhiều khó khăn nhưng với sự quyết tâm cao của cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Gia Lai và với niềm tin không bao giờ hết của đồng chí, đồng đội và thân nhân các Liệt sỹ, hy vọng trong một ngày không xa, hài cốt 147 Liệt sỹ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong trận đánh Đak Pơ sẽ được tìm thấy để quy tập đưa về thờ cúng nhằm đền đáp lại những cống hiến, đóng góp vô cùng tô lớn của các anh – những người con ưu tú của dân tộc Việt Nam đã góp phần làm nên thắng lợi oanh liệt nhất trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp trên chiến trường Liên khu 5.
Hà Đức – Đức Hải – Viễn Khánh – R’Piên