Tây Nguyên còn đang lưu giữ hơn 10.000 bộ cồng chiêng trong cộng đồng, gắn liền với hàng trăm nghi lễ liên quan đến vòng đời người, chu kỳ cây trồng. Tuy cuộc sống hôm nay đã có nhiều đổi thay; không gian rừng ít nhiều bị thu hẹp so với trước, nhưng không vì thế mà các lễ hội truyền thống bị mất đi, những nét đẹp văn hóa trong đời sống cộng đồng vẫn đang được bà con ở các buôn làng Tây Nguyên bảo tồn và phát huy từng ngày…!
Như nhiều dân tộc anh em trên dãy trường sơn Tây Nguyên hùng vĩ, đồng bào Jrai, Banah ở Gia Lai có rất nhiều lễ hội mang tính cộng đồng như: Lễ Mừng nhà rông mới, Mừng chiến thắng; lễ Pơ thi, lễ Cầu mùa…., thường được tổ chức vào khoảng tháng 3 đến tháng 4 hàng năm. Đây là dịp để người dân gửi gắm ước vọng của mình vào thần linh, mong muốn “Yàng” ban cho sức khỏe, cầu mong buôn làng đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau.
Già làng Bơng, làng M’Hra, xã Kông Lơng Khơng, Kbang, Gia Lai cho biết: “Lễ cúng gồm có con heo, gà, gạo và rượu…do cả làng đóng góp, thể hiện tình đoàn kết của bà con dân làng, dân lên Giàng để cảm tạ Giàng cho cho dân làng sức khỏe, giúp đời sống buôn làng được giàu có hơn nữa”.
Rất nhiều du khách phải ngỡ ngàng và ấn tượng với nét đẹp văn hóa khi đến với buôn làng Gia Lai mùa lễ hội. Sau vụ mùa thu hoạch khi hạt thóc, hạt bắp đã về kho; ché rượu cần đã thơm nồng cũng là lúc bà con dân làng tổ chức vui hội mừng một vụ mùa thắng lợi. Nét độc đáo trong sinh hoạt văn hóa này là mọi người cùng nhau tái hiện lại toàn bộ chu kỳ của một mùa rẫy. Qua đó, cảm ơn thần linh đã ban cho mưa thuận, gió hòa và gửi đi ý nguyện về một vụ mùa mới tốt tươi, no đủ cho buôn làng.
Già làng Rơ Châm Hum, làng Kép, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, Gia Lai nói về ý nghĩa của lễ: “ Để cúng lễ mừng lúa mới mình thông báo với dân làng chuẩn bị heo, gà, rượu cần để dâng lên Giàng. Hết mùa cũ, chuẩn bị mùa mới mong Giàng cho dân làng vụ mùa tốt, sức khỏe, ấm no. Đây là truyền thống ngày xưa vẫn không quên, không bỏ được”.
Anh Rơ Châm Rêh, làng Kép, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, Gia Lai cũng nói: “Mừng lúa mới để giúp cả làng nhà ai cũng có lúa đầy kho, dân làng mạnh khỏe, không đau ốm để làm ăn, để phát triển”.
Trên tinh thần văn minh, tiết kiệm, đậm đà bản sắc dân tộc, các lễ hội truyền thống của đồng bào Jrai, Banah ở Gia Lai ngày nay không còn kéo dài từ 3 đến 5 ngày, mà chỉ diễn ra trong khoảng 1 ngày, nhiều nghi thức không còn phù hợp đã được loại bỏ. Bà con bảo nhau rằng: Lễ hội không chỉ là lời cảm ơn, nguyện cầu đến thần linh mà còn là dịp cả làng sum họp, cùng nhau học hỏi, cùng nhau xây dựng phát triển kinh tế, cũng như giới thiệu nét đẹp văn hóa của buôn làng mình.
Ông Nguyễn Minh Châu, Chủ tịch UBND xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Pah, Gia Lai nêu: “Xác định tổ chức lễ hội này địa phương muốn quảng bá được một lễ hội truyền thống, văn minh đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa đẹp người Jrai”.
Dù cho cuộc sống có khác xưa nhưng những giá trị văn hóa độc đáo vẫn mãi mãi trường tồn từ đời này sang đời khác nơi núi rừng Tây Nguyên hùng vỹ. Ngày nay, lễ hội không chỉ có ý nghĩa tinh thần trong đời sống của các cư dân bản địa mà nó còn là một sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn thu hút những bước chân du khách từ mọi miền đất nước về với vùng đất đỏ ba zan đầy nắng gió./.
Kim Ngân, Minh Vũ , Viễn Khánh