Hơn ba năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Gia Lai đã trải qua những năm tháng khó khăn, gian khổ, cũng là những năm tháng thử thách và trưởng thành. Đảng bộ tỉnh Gia Lai ra đời ngày 10/12/1945 đảm nhận sứ mệnh và vai trò đội tiên phong lãnh đạo quân, dân trong tỉnh xây dựng chính quyền cách mạng, tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đã duy trì lực lượng cán bộ, nhanh chóng tạo bàn đạp đứng chân, tiến sâu vào vùng địch kiểm soát, sớm phát động phong trào du kích chiến tranh, xây dựng lực lượng vũ trang, nửa vũ trang, xây dựng làng kháng chiến, tổ chức đấu tranh trong vùng địch kiểm soát; huy động sức mạnh chiến đấu của toàn dân, phát triển đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ địa phương và cơ sở, kiên trì bám dân, bám đất xây dựng phong trào cách mạng.

Ông Ngô Thành – Nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai hồi tưởng: “Sau khi địch chiếm rồi thì lực lượng của ta lúc này rút hết về Bình Định để bảo toàn lực lượng. Sau khi rút về Bình Định rồi thì tình hình lúc này thực ra gặp nhiều khó khăn cho nên các tổ chức mà hình thành trong giải phóng thì phải thu hẹp lại, toàn tỉnh thật ra chỉ còn 20 người thôi; bộ máy chỉ đạo của Tỉnh ủy và các ngành chỉ còn 20 thôi. Trước tình hình đó, sau khi về Bình Định rồi cũng cố một thời gian trên dưới khoảng 01 tháng thì tỉnh hình thành lại các đội công tác trở về lại Gia Lai. Mỗi đội công tác như thế thì tùy, từ 15-20 người trở lại Gia Lai để mà làm nhiệm vụ bắt liên lạc lại với cơ sở, xây dựng lại cơ sở để mà lãnh đạo đấu tranh chống địch”.

Trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, nhân dân các dân tộc tỉnh Gia Lai đã hưởng ứng tích cực các phong trào do Đảng bộ và Mặt trận Việt Minh phát động; tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, của Chính phủ Việt Minh…; lập nên những làng chiến đấu, những căn cứ du kích bất khả xâm phạm như: Stơr, Soáp Dùi, xã Gào…  những pháo đài của lòng yêu nước mà không một vũ khí nào của kẻ thù có thể đè bẹp. Phong trào cách mạng ngày càng phát triển và trước tình hình chiến sự ngày càng ác liệt, hưởng ứng phong trào toàn dân đóng góp nhân tài, vật lực phục vụ tiền tuyến do Đảng bộ tỉnh phát động; công nhân ở các đồn điền tham gia làm nhiệm vụ cứu tế, cứu thương, vận chuyển lương thực cho bộ đội; rồi nhân dân các dân tộc trong tỉnh thì quyên góp nguyên, vật liệu để chế tạo vũ khí; cán bộ được phân công xuống các làng, xã giúp dân di chuyển và bảo vệ tài sản, bảo vệ cơ sở cốt cán. Những chiến công hiển hách, tiêu biểu như trận đánh Cầu Suối Vối, Cầu Rộc Dứa (1947), chiến thắng Đak Pơ (1954)… là bản anh hùng ca tuyệt vời về lòng yêu nước, sự hy sinh, tinh thần quả cảm, ý chí cách mạng của quân và dân các dân tộc tỉnh Gia Lai.

Ông Phan Anh Tuấn – Cán bộ tiền khởi nghĩa xúc động kể: “Trong kháng chiến chống Pháp thì ở Gia Lai tôi tham gia từ năm 1950 đến năm 1954, nổi lên là công tác bám dân, xây dựng cơ sở địch hậu. Thì bản thân tôi là Trưởng Ban công tác chính trị ở Đại đội Độc lập của Trung đoàn 120 tham gia phát động quần chúng, giải quyết các tệ nạn xã hội, các phản động ở địa phương và gây dựng cơ sở. Nổi bật ở Gia Lai mà tôi nhớ là đến năm 1954 tham gia cùng với bộ đội chủ lực Khu V giành được chiến thắng Zim xanh (chiến thắng 100) ở Đak Pơ. Đây là một thành tích của quân dân Gia Lai góp phần cùng với chiến thắng Điện Biên Phủ của cả nước”.

Cùng với nhân dân cả nước, những cuộc chiến đấu kiên cường của quân và dân Gia Lai đã làm thất bại từng bước âm mưu nham hiểm, xảo quyệt của quân thù, tiến lên giải phóng, làm chủ đại bộ phận vùng nông thôn, siết chặt vòng vây quân địch ở thị xã Pleiku và thị trấn Cheo Reo; góp phần cùng quân và dân cả nước kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp./. 

Mỹ Tiến – R’Piên – Phi Long