Được xem là trung tâm của quần thể di tích lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia Tây Sơn Thượng Đạo, nhưng cụm di tích An Khê Đình; An Khê Trường; Gò Chợ nằm trên địa bàn thị xã An Khê cũng không khác biệt so với các cụm di tích khác là bao. Dù đã được đầu tư, tôn tạo hàng tỷ đồng nhưng đến nay, nơi đây lại chưa có giếng nước để dùng. Vẫn là một không gian đìu hiu, vắng lặng, quanh năm cửa đóng then cài, ít người lui tới. Cả hai ngôi đình cổ hàng trăm năm tuổi vẫn đang từng ngày nằm trơ trọi, im lìm dưới bóng cây, tự mình chống chọi với sự bào mòn khắc nghiệt của thời gian.

Ông Trần Văn Bình, Thị xã An Khê, Gia Lai nói: “Thiết nghĩ, ngôi đình này nói về di tích lịch sử thì đã được nhà nước công nhận nhưng còn thiếu rất nhiều vấn đề trang nghiêm trước đây đã hư hao rất nhiều bởi chiến tranh đến ngày hôm nay thì chưa vẹn toàn lắm”.

Bên gian trong của hai ngôi đình – Nơi thờ tự Thành hoàng làng và anh em nhà Tây Sơn Tam Kiệt, nhiều hạng mục như: Cột đình, mái đình đã bắt đầu xuống cấp, các vật dụng thờ tự, đồ tế lễ cũng bị hư hao và mất đi rất nhiều.

 Bảo tàng Tây Sơn Thượng Đạo được đầu tư hơn 4 tỷ đồng có cơ sở hạ tầng khá bề thế với kiến trúc cách điệu, mô phỏng hình ảnh mái nhà rông truyền thống. Lẽ ra, đây sẽ là điểm nhấn trong quần thể di tích, tuy nhiên, sau gần 8 năm đi vào hoạt động thì bảo tàng này đã không phát huy được hiệu quả và cũng rơi vào tình trạng xuống cấp tương tự. Nguyên nhân được lý giải, là do kiến trúc thiết kế không phù hợp cùng sự nghèo nàn về hiện vật trưng bày bên trong nên không thu hút người được dân địa phương và du khách đến tham quan.

 Ông Lê Khắc Thiện, Giám đốc Trung tâm VH-TT Thị xã An Khê, Gia Lai cho biết:  “ Cảnh quan môi trường thì chưa được đầu tư đúng mức, việc đầu tư cho việc phục chế trang bị, những cái tư liệu, hiện vật để trưng bày bên trong thì chúng ta cũng còn ở mức độ đơn điệu nên chưa có sức hút. Về cơ chế quản lý, thì thực ra một tổ quản lý bảo tàng với 4 cán bộ viên chức thôi nên vấn đề này, tỉnh cũng như thị xã đã có phương án hình thành ban quản lý nhưng việc hình thành là hơi chậm. Nếu hình thành được ban quản lý có bộ máy và bên cạnh ban quản lý thì có nguồn lực về tài chính để đầu tư so với điều kiện của thị xã hiện nay thì có thể nó sẽ khởi sắc hơn”.

Được công nhận là di tích lịch sử-văn hóa cấp Quốc gia, Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo đã thể hiện những giá trị to lớn của một địa danh đã đi vào lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc với nhiều chiến công vang dội của những người anh hùng áo vải cờ đào, trở thành địa chỉ vàng để giáo dục cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước và tự hào dân tộc. Tuy nhiên, trước thực trạng trên, nếu chúng ta không có chính sách trùng tu, bảo tồn hợp lý thì di tích cấp Quốc gia này không biết sẽ như thế nào trong thời gian  tới./.

Đoàn Bình – Kim Ngân – Ksor Tuối