Thất thu, nợ nần chồng chất, thậm chí phải ly hương tìm kế sinh nhai ở nơi khác…là hoàn cảnh của nhiều nông dân trồng tiêu trên địa bàn huyện Chư Pưh hiện nay. Đây là hậu quả của việc tiêu chết hàng loạt trước sự bất lực của người dân. Phóng sự thực hiện tại xã Ia Blứ, một trong những địa phương của huyện Chư Pưh có diện tích tiêu chết đến trên 90%.
Về xã Ia Blứ những ngày này chạy dọc các thôn thật khó để tìm thấy màu xanh ngát của vườn tiêu như ngày nào, thay vào đó là cảnh đìu hiu, xơ xác của những trụ tiêu chết khô trước sự xót xa, bất lực của người dân.
Tại vườn tiêu của gia đình ông Nguyễn Ly ở thôn Thủy Phú. Sau mùa khô năm 2016 hơn 3000 trụ tiêu của gia đình ông đột ngột chết toàn bộ, trong đó có 2.000 trụ bước sang năm thứ 3 đang cho thu bói, 1.000 trụ năm thứ nhất chuẩn bị cắt dây. 3.000 trụ tiêu là toàn bộ tài sản của gia đình ông Ly xem như mất trắng đẩy ông vào cảnh trắng tay, nợ nần. Để đầu tư cho vườn tiêu, ngoài vốn tự có của gia đình, ông Ly còn vay Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thêm 700 triệu đồng với lãi suất mỗi tháng là 6 triệu đồng. Nguồn thu nhập chính của gia đình là vườn tiêu nhưng nay tiêu chết toàn bộ, cầm cự được vài tháng đến giờ ông Ly cho biết gia đình không còn khả năng để trả lãi hàng tháng
Ông Nguyễn Ly, Thôn Thủy Phú, xã Ia Blứ, huyện Chư Pưh cho biết: “2 năm nay là gia đình tôi khổ sở với cây tiêu. Cứ lấy đầu này đắp đầu kia nhưng cũng không ăn thua. Đến giờ là gia đình tôi bất lực rồi không còn khả năng để trả nợ”.
Không riêng gia đình ông Ly mà phải đến 90% nông dân xã Ia Blứ cũng đang khổ sở vì tiêu chết, đẩy gia đình vào hoàn cảnh trắng tay, nợ nần. Thậm chí như gia đình ông Lê Cho, sau khi 1.200 trụ tiêu và 1 ha cà phê bị chết, cả vợ và 3 người con của ông phải vào Nam để mưu sinh. giờ trong nhà chỉ còn mẹ già và trẻ con, còn lại các lao động chính phải đi nơi khác mưu sinh, trang trải cuộc sống hàng ngày và gom góp trả lãi ngân hàng hàng tháng để tránh bị ngân hàng tịch biên nhà cửa, đất đai là những tài sản để nông dân duy trì cuộc sống sau này. Rơi vào cảnh nợ nần, gia đình phải ly tán mỗi người mỗi nơi là điều không ai muốn song cũng phải chấp nhận trong sự bất lực.
Ông Lê Cho, Thôn Thủy Phú, xã Ia Blứ, huyện Chư Pưh cho biết: “ Tiêu, cà chết hết, hiện tại chỉ còn tôi với bà mẹ già 92 tuổi và đứa con gái học lớp 7 là còn đang ở nhà đây”.
Tình trạng tiêu chết hàng loạt cũng xảy ra ở nhiều địa phương khác ở thủ phủ hồ tiêu là Chư Pưh, Chư Sê và các tỉnh khác như Đăk Lăk, Bình Phước. Thiệt hại do tiêu chết câu chuyện không phải là bất ngờ mà đã được các cơ quan chuyên môn khuyến cáo nhiều trong thời gian qua. Nhưng chính sự hấp dẫn của giá hồ tiêu của những năm trước nhiều nông dân đã bất chấp mọi khuyến cáo, đầu tư phát triển hồ tiêu như một cơn lốc trong khi kiến thức về khoa học kỹ thuật, việc lựa chọn cây giống không đảm bảo chất lượng…là những nguyên nhân chính đẩy nông dân vào cảnh trắng tay như hiện nay. Thế nhưng liệu rằng sau những bài học mang lại từ tiêu chết có đủ sức thức tỉnh nông dân cẩn trọng hơn khi quyết định đầu tư vào cây trồng mang tính rủi ro cao như hồ tiêu hay không thì không ai dám chắc? Nhưng nhìn vào con số thống kê tổng diện tích hồ tiêu của Gia Lai hiện nay là 16 ngàn ha, vượt 10 ngàn ha so với quy hoạch thì một điều chắc chắn rằng trong tương lai hồ tiêu sẽ khó có thể mang lại những hứa hẹn tốt đẹp cho người nông dân muốn đổi đời từ cây tiêu khi mà tình trạng mất cân đối cung cầu đang ở mức quá lớn như hiện nay.
Hồng Uyên, Thanh Sáng