Những năm gầy đây, tình trạng sạt lở, bồi lấp đất dọc 2 bên bờ sông Ba ngày càng diễn ra nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn tới đời sống và sản xuất của người dân có đất ở và đất sản xuất 2 bên bờ sông. Theo các địa phương thì nguyên nhân là do tác động của con người và biến đổi khí hậu, nhất là việc chặn dòng của Thủy điện An Khê – Ka Nák nên mỗi mùa mưa lũ sông Ba trở nên hung dữ dẫn đến bồi lấp, sạt lở nghiêm trọng.
Sông Ba chảy qua 7 huyện, thị xã phía Đông Nam của tỉnh Gia Lai. Bên cạnh những nguồn lợi mà con sông này mang lại thì những năm gần đây tình trạng sạt lở, bồi lấp diễn ra ngày càng nghiêm trọng ảnh hưởng lớn tới đời sống, sinh hoạt và sản xuất của người dân. Tại một số địa phương như: Kbang, Ia Pa, Krông Pa … đã có hàng trăm ha đất sản xuất, đất ở và tài sản trên đất của người dân đã bị sông Ba cuốn đi. Đặc biệt, ở nhiều khu vực, sông Ba bị biến đổi dòng, xâm thực vào hàng chục mét đất của người dân. Nhiều khu vực đất sản xuất màu mỡ nay đã bị bồi lấp không thể canh tác.
Ông Tô Văn Hữu, Chủ tịch UBND xã Ia Broăi, huyện Ia Pa, Gia Lai nói: “Đối với xã Ia Broăi thì nằm trong vùng ngập lụt của huyện nên hàng năm vào mùa mưa bão lượng nước về rất lớn gây sạt lở đất của các hộ dân dọc sông Ba và đặc biệt là diện tích đất sản xuất của bà con ở 2 buôn Jứ bị cát bồi lấp khoảng 35 ha”.
Theo phân tích, đánh giá của các địa phương thì có nhiều nguyên nhân khiến cho dòng chảy của sông bị biến đổi, ăn sâu vào đất liền dẫn đến bị sạt lở, bồi lấp.
Ông Huỳnh Vĩnh Hương, Phó Chủ tịch UBND huyện Ia Pa, Gia Lai cho biết: “Về nguyên nhân thì có người cho rằng vì thủy điện An Khê – Ka Nak, có người cho rằng là vấn đề khai thác cát, có người cho rằng do biến đổi khí hậu nên uốn nắn dòng chảy, có người cho rằng bên Ayun Pa làm bờ kè cho nên nước dội ngược về bên này nên nó bỉ lở. Đối với huyện giờ không đủ khả năng để tìm ra được nguyên nhân và vừa rồi đã đề nghị với Hiệp hội khoa học của tỉnh để tiến hành tìm hiểu nguyên nhân như thế nào. Nhưng mà có dấu hiệu có thể khẳng định rằng trong thời gian qua sau khi có thủy điện An Khê – Ka Nak và việc khai thác cát trên địa bàn có diễn ra thì vấn đề sạt lở nó có diễn biến theo tỷ lệ thuận”.
Và một trong những nguyên nhân nữa dẫn đến tình trạng sạt lở dọc sông Ba chính là do tình trạng mất rừng.
Ông Đinh Xuân Duyên, Trưởng Phòng NN&PTNN huyện Krông Pa, Gia Lai cho biết: “Do biến đổi khí hậu rồi đặc biệt là do mức độ suy giảm diện tích rừng nên khi mưa liên tục nhiều ngày mà diện tích rừng hết rồi nên nước tập trung đổ xuống từ đầu nguồn xuống sông Ba; và đặc biệt là đối với sông Ba chảy từ đầu đến cuối huyện và độ dốc tương đối lớn nên là khi nước đổ dồn vào thời điểm lũ thì gây sạt lở”.
Rõ ràng việc sông Ba biến đổi mạnh, do nhiều nguyên nhân, nhất là từ khi xây dựng thủy điện An Khê Ka Nák đã gây ra nhiều thiệt hại về tài sản, hoa màu và tác động xấu đến môi trường, xáo trộn đời sống, sinh hoạt của hàng chục ngàn gia đình ở vùng hạ lưu. Trong khi đó, các địa phương đang gặp rất nhiều khó khăn để khắc phục tình trạng này và người dân giờ phải gồng mình gánh chịu những hệ lụy của việc biến đổi dòng chảy của sông Ba./.
Đức Hải – Hà Đức- Huy Toàn