Khoa học và công nghệ trong điều kiện cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với công nghệ số hóa, trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật và dữ liệu lớn,… đã và đang làm thay đổi sâu sắc nền sản xuất và kinh tế toàn cầu theo hướng thông minh hơn, hiệu quả hơn với tốc độ phát triển nhanh chưa từng có; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển văn hóa. Tại Việt Nam, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của đất nước”. 45 năm qua, các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động toàn ngành Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai (KH&CN) đã không ngừng phấn đấu, học tập và nâng cao trình độ năng lực đoàn kết để hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, đưa khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Nhân Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam năm 2024 và kỷ niệm 45 năm ngành thành lập ngành KH&CN Gia Lai, 65 năm thành lập Bộ KH&CN, THGL giới thiệu phóng sự sau để cùng nhìn lại những kết quả mà ngành Khoa học và Công nghệ thực hiện được trong 45 năm qua.

Ban Khoa học Kỹ thuật tỉnh Gia Lai – Kon Tum là tiền thân của Sở KH&CN tỉnh Gia Lai, được thành lập vào ngày 9.2.1979, để giúp UBND tỉnh quản lý Nhà nước về khoa học và kỹ thuật trên địa bàn tỉnh. Trong những năm đầu thành lập, Ban Khoa học Kỹ thuật gặp nhiều khó khăn về số lượng về cán bộ, công chức, cơ sở vật chất, kỹ thuật  nên chỉ tập trung vào 03 lĩnh vực gồm: Tiêu chuẩn hóa kiểm tra chất lượng sản phẩm  và kiểm tra đo lường; phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, cải tiến quản lý; Tổ chức quan hệ với các cơ quan nghiên cứu khoa học kỹ thuật của Trung ương và các tỉnh để giải quyết các vấn đề trọng yếu trong kế hoạch sản xuất của tỉnh và của Trung ương tại địa phương.

Chặng đường phát triển 45 năm của ngành KH&CN Gia Lai luôn được Đảng bộ và Lãnh đạo tỉnh quan tâm, chỉ đạo và cùng sát cánh để phát huy những tiềm năng, lợi thế, nắm bắt những cơ hội, vượt qua thách thức. Sở KH&CN đã thực hiện tốt công tác tham mưu, giúp UBND tỉnh quản lý nhà nước về KH&CN; kiện toàn hệ thống tổ chức ngành; thực hiện các hoạt động nhằm thúc đẩy phát triển KH&CN trên địa bàn tỉnh, phát huy những tiềm năng, lợi thế, nắm bắt những cơ hội và đạt được nhiều thành tựu nổi bật.

Bà Nguyễn Thị Phương Mai – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai nhấn mạnh: “Chặng đường phát triển 45 năm của ngành KH&CN Gia Lai luôn được Đảng bộ và Lãnh đạo tỉnh quan tâm, chỉ đạo và cùng sát cánh để phát huy những tiềm năng, lợi thế, nắm bắt những cơ hội, vượt qua thách thức. Ngành KH&CN đã có những đóng góp tích cực góp phần đưa tỉnh Gia Lai trở thành trung tâm công nghiệp chế biến nông-lâm sản của khu vực Tây Nguyên và khu vực 13 tỉnh trong Tam giác phát triển Campuchia – Lào – Việt Nam.”

Những thành quả xây dựng và phát triển ngành KH&CN tỉnh Gia Lai đạt được trong suốt chiều dài lịch sử đã góp phần rất lớn đưa nền kinh tế của tỉnh phát triển, xóa bỏ lạc hậu, vững bước đi lên. Đặc biệt trong những năm gần đây công tác nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và kết quả hoạt động chuyển giao, ứng dụng, đổi mới công nghệ được chú trọng thực hiện với nhiều kết quả tích cực. Chỉ tính trong giai đoạn 2020-2024, ngành KH&CN đã theo dõi, quản lý 03 nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia, thực hiện 01 nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia; quản lý thực hiện 41 nhiệm vụ KH&CN cấp tỉnh với tổng kinh phí gần 74,5 tỷ đồng; 23 nhiệm vụ cấp cơ sở với tổng kinh phí sự nghiệp khoa học hơn 9 tỷ đồng. Các nhiệm vụ đã tập trung vào hướng nghiên cứu, đẩy mạnh ứng dụng các tiến bộ khoa học phù hợp điều kiện kinh tế – xã hội của địa phương, để khai thác các tiềm năng, lợi thế của tỉnh trong các lĩnh vực.

Bà Trương Thị Thiên Lý – Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện Đak Pơ cho biết: “Thời gian qua, từ nguồn vốn Khoa học Công nghệ, huyện cũng đã triển khai nhiều mô hình trong lĩnh vực chăn nuôi, trồng trọt nhằm mục đích là để thay đổi nếp nghĩ cách làm trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thay đổi cơ cấu giống cây trồng, vật nuôi nhằm đem lại lợi ích kinh tế cho người dân. Trên địa bàn huyện đang chuyển đổi cây ăn trái, trong thời gian qua cũng chuyển đổi một số mô hình trên cây nhãn, cây na. Định hướng trong thời gian tới Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp sẽ tham mưu cho huyện tập trung vào một số loại cây trồng và vật nuôi, thế lực của địa phương.”

Trong giai đoạn phát triển mới của tỉnh và thị trường các ngành hàng xuất khẩu, ngành KH&CN được đặt lên vai những trọng trách ngày càng cao hơn, khó khăn hơn.

Công tác quản lý, hoạt động nghiên cứu và triển khai từng bước được đổi mới phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Các nhiệm vụ KH&CN hầu hết được thực hiện theo cơ chế đề xuất đặt hàng và có cam kết ứng dụng, nhân rộng các kết quả nghiên cứu của các sở, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong tỉnh sau khi nhiệm vụ KH&CN hoàn thành.

Công tác quản lý công nghệ được tăng cường, việc thẩm định công nghệ các dự án đầu tư được thực hiện đúng theo quy định, đảm bảo dự án đầu tư không sử dụng công nghệ hạn chế chuyển giao, cấm chuyển giao, có nguy cơ gây tác động xấu đến môi trường.

Hàng năm, Sở KH&CN tổ chức Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Phối hợp với Tỉnh đoàn, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh tổ chức cuộc thi “Ý tưởng sáng tạo khởi nghiệp  tỉnh Gia Lai” và “Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo”. Tiếp tục duy trì hoạt động Cổng thông tin khởi nghiệp tỉnh Gia Lai, hiện tại đã có gần 285.000 lượt truy cập.

Hoạt động tiêu chuẩn đo lường chất lượng đã góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước, đảm bảo công bằng trong thương mại, bảo vệ môi trường và sức khoẻ nhân dân. Đây là công cụ quan trọng trong việc nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả trong phát triển KT-XH của tỉnh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ông Trần Quốc Dũng – Giám đốc Trung tâm Chứng nhận Phù hợp, Bộ Khoa học và Công  nghệ nói: “Với đặc điểm lợi thế về phát triển nông-lâm nghiệp, khu vực miền trung-Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng đã và đang trở thành vùng sản xuất một số sản phẩm nông sản chủ lực quy mô lớn như: cà phê, cao-su, hồ tiêu, cây ăn quả,… Đây là những sản phẩm phù hợp nhu cầu của thị trường Halal. Trung tâm sẽ cung cấp các dịch vụ chứng nhận theo tiêu chuẩn Halal; tổ chức, đào tạo, tập huấn về các tiêu chuẩn, yêu cầu Halal cho các tổ chức, doanh nghiệp phù hợp thị trường xuất khẩu và triển khai các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực Halal nhằm đối thoại chính sách, tăng cường cung cấp các thông tin thị trường cho hiệp hội, doanh nghiệp, đẩy mạnh kết nối doanh nghiệp.”

Nhằm đáp ứng nhu cầu của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và các địa phương về việc nâng cao giá trị, sức cạnh trạnh cho sản phẩm trên thị trường, ngành KH&CN đã và đang đẩy mạnh việc bảo hộ quyền Sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm đặc sản, sản phẩm chủ lực của địa phương. Toàn tỉnh Gia Lai hiện có 1.516 nhãn hiệu; 03 chỉ dẫn địa lý; 15 nhãn hiệu chứng nhận; 20 sáng chế; 6 giải pháp hữu ích đã bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và 18 sản phẩm địa phương được bảo hộ.

Ông Lê Huy Anh – Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: “Trong thời gian vừa qua, Cục Sở hữu trí tuệ luôn đồng hành và có thể nói là phối hợp chặt chẽ với Sở Khoa học và Công nghệ trong xác lập quyền Sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm chủ lực đặc thù của địa phương. Việc đó đóng vai trò rất quan trọng, từng bước xây dựng thương  hiệu cho nông sản chủ lực của tỉnh. Là căn cứ mà thời gian tới, chúng ta sẽ có những bước phát triển mạnh hơn, đóng góp nhiều hơn cho kinh tế – xã hội của tỉnh.”

Trân quý lịch sử và những cống hiến của thế hệ đi trước, đội ngũ cán bộ, công chức, người lao động ngành KH&CN đã luôn phấn đấu, tiếp tục tạo nên nhiều kết quả nổi bật trong nhiệm vụ chuyên môn, góp phần vào thành tựu chung của tỉnh trên chặng đường đổi mới và phát triển. Sở KH&CN Gia Lai hiện có 34 cán bộ, công chức và hơn 63 người lao động thuộc 02 tổ chức KH&CN công lập thuộc và trực thuộc Sở Khoa học và Công nghệ là Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN và Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng. Cùng với đó tỉnh đã bố trí kinh phí triển khai dự án đầu tư nhằm nâng cao năng lực hoạt động KH&CN. Thông qua các dự án đầu tư, cùng với việc tiếp tục duy trì và nâng cao nâng cao năng lực các phòng thí nghiệm, đào tạo nâng cao năng lực, trình độ của đội ngũ kỹ thuật, góp phần phục vụ tốt cho công tác quản lý nhà nước cũng như hỗ trợ, cung cấp các dịch KH&CN cho các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh Gia Lai.

Anh Nguyễn Vương Văn Trường – Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Nguyễn Thiêm, xã Ia Chía, huyện Ia Grai trao đổi: “Đối với công ty chúng tôi được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, xây dựng mã số mã vạch cho sản phẩm hạt điều và cà phê. Đây là cở sở để chúng tôi mở rộng, xây dựng thị trường, giới thiệu đến khách hàng. Đồng thời là cơ sở để chúng tôi phát triển sản phẩm OCOP và nền tảng để phát triển sản phẩm trong thời gian tới.”

Bà Nguyễn Thị Phương Mai – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai khẳng định: “Tiếp nối thành quả 45 năm qua và để “Khoa học và công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại”, ngành KH&CN Gia Lai sẽ tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, nhất trí trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ; thường xuyên đổi mới cách thức hoạt động và phấn đấu thực hiện thành công kế hoạch phát triển KH&CN trong 05 năm tới với các mục tiêu trọng tâm: Một là, ưu tiên cho các nghiên cứu, phát triển sản phẩm, công nghệ gắn với các sản phẩm chủ lực của tỉnh. Hai là, thúc đẩy phát triển thị trường KH&CN. Ba là, nâng cao nhận thức, năng lực quản lý nhà nước về KH&CN ở cơ sở; thúc đẩy các hoạt động ứng dụng tiến bộ KH&CN, phong trào sáng kiến. Bốn là, tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, địa phương nghiên cứu và đề xuất xác lập bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cho sản phẩm nông nghiệp chủ lực, sản phẩm đặc sản địa phương. Năm là, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng của đội ngũ công chức KH&CN.”

Những đóng góp to lớn trong suốt quá trình xây dựng và phát triển của ngành KH&CN Gia Lai đã được ghi nhận bằng những phần thưởng cao quý của Chính phủ, các bộ ngành Trung ương, của UBND tỉnh, như: Cờ thi đua, bằng khen và Huân chương lao động hạng Ba.

Hành trình 45 năm là một hành trình dài đầy tự hào với mỗi cán bộ, công chức, người lao động của ngành. Nhìn về lịch sử vẻ vang đó, cán bộ, công chức, người lao động ngành KH&CN hôm nay quyết tâm viết tiếp những trang vàng lịch sử của ngành, để ngành luôn xứng đáng là trụ cột quan trọng của nền kinh tế, tiếp tục vững bước chinh phục những cơ hội, thách thức ở giai đoạn mới và có những đóng góp quan trọng, tích cực trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.

Thúy Diện – Minh Trung – Duy Linh