Năm 2004, khi xây dựng công trình thủy điện Sông Ba Hạ thì hàng trăm ha đất ở và đất sản xuất của nhiều hộ tại các xã phía Nam huyện Krông Pa là Krông Năng, Ia Hdeh, Ia rmok bị ngập dưới lòng hồ. Trong khi chính quyền địa phương loay hoay tìm cách bố trí tái định cư thì nhiều hộ dân nói trên rơi vào cảnh di cư tự do, tự kiếm đất để ở và sản xuất, chủ yếu tập trung tại một khu vực rừng sâu thuộc xã Ia Hdreh. Điều đó đã gây ra nhiều hệ lụy, nhất là ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài nguyên rừng và an ninh trật tự ở địa phương. Làm thế nào để giải quyết tình trạng di cư tự do này là bài toán khó đối với huyện Krông Pa.
Phải mất gần một buổi, chủ yếu đi xe máy và đi bộ, chúng tôi mới đến được khu dân cư tự phát, nằm lọt thỏm giữa rừng sâu, giáp ranh với một số địa phương thuộc tỉnh Đăk Lăk, cách trung tâm xã Ia Hdreh, huyện Krông Pa gần 40 km. Tồn tại một cách cô lập hơn chục năm nay, khu dân cư này là nơi sinh sống của 118 hộ di cư tự do đến từ các xã Krông Năng, Ia Hderh, Ia RMok, huyện Krông Pa, nơi phần lớn đất ở và đất sản xuất của họ đã bị ngập trong lòng hồ Thủy điện Sông Ba Hạ. Tại nơi ở cũ, tư liệu sản xuất duy nhất là đất không còn, tiền Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ đền bù đã tiêu hết một cách không hợp lý và phung phí, các hộ đã vào đây chặt phá, lấn chiếm đất rừng để xây nhà và làm ăn, sinh sống theo kiểu tự cung tự cấp.
Chị Ksor H’Bi- buôn Nay, xã Krông Năng, huyện Krông Pa cho biết: “Chính quyền địa phương có vận động người dân ở đây về nơi ở cũ như về đó có đất đâu để sản xuất, sinh sống, phải chấp nhận cảnh sống này thôi”.
Gần đây chính quyền địa phương triển khai chủ trương của tỉnh về thu hồi đất rừng bị lấn chiếm để trồng lại rừng thì người dân ở đây không chấp hành tốt chủ trương trên.
Anh Ksor Lớ sau khi chấp hành xong án phạt tù vì tội hủy hoại rừng nhưng vẫn tiếp tục cố giữ mảnh đất mà anh đã lấn chiếm từ rừng, biết sai nhưng anh Ksor Lớ cho rằng mảnh đất này quyết định cuộc sống mưu sinh của cả gia đình anh.
Anh Ksor Lớ, buôn Lớ, xã Krông Năng, huyện Krông Pa nói: “Về nơi cũ không còn đất ở và đất sản xuất nên phải ở đây sinh sống làm ăn thôi”.
Ông Tạ Chí Khanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Krông Pa cho biết: “Trước mắt huyện khảo sát đời sống của hơn 100 hộ nói trên, trước đây huyện có lập đề án triển khai một khu tái định cư mới cho các hộ nói trên nhưng chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt”.
Phương án lập khu tái định cư mới tại đây thì không khả thi vì ở đây rất xa khu trung tâm xã, đường sá đi lại rất khó khăn và không nằm trong quy hoạch. Còn bố trí một khu tái định cư mới gồm đất ở, đất sản xuất và kết cấu hạ tầng ở vị trí khác cho các hộ trên thì huyện Krông Pa đang gặp khó khăn vì quỹ đất dự phòng không còn nhiều. Tình trạng di cư tự do này chưa được giải quyết cũng đồng nghĩa các hộ ở đây tiếp tục sinh sống trong điều kiện vô cùng khó khăn và thiếu thốn bởi không được đầu tư xây dựng điện, đường, trường, trạm, nước sinh hoạt; con cái mù chữ, đói nghèo và các hủ lục lạc hậu hoành hành. Qua đây cho thấy, khi chưa lường trước và giải quyết một cách căn bản những hệ lụy liên quan đến những vấn đề hậu thủy điện thì đã tác động xấu và kéo dài dai dẳng, gây nên những áp lực và những gánh nặng trong việc triển khai công tác xóa đói giảm nghèo, giữ rừng và đảm bảo an ninh trật tự đối với chính quyền địa phương./.
Hà Đức- Ngọc Ánh- R’Piên