Tháng 8/1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với Nhân dân cả nước, đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng  đã nhất tề đứng lên, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Sáng 19/8, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Từ Thủ đô, làn sóng cách mạng toả đi khắp cả nước và liên tiếp giành thắng lợi.

Ở Gia Lai dù thời đó chưa có tổ chức Đảng song dưới sự lãnh đạo của đội ngũ tri thức người dân tộc thiểu số tại chỗ, phong trào cách mạng cũng đã diễn ra rất sôi nổi; đông đảo Nhân dân trên khắp các vùng đã đoàn kết đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền, cùng với quân, dân cả nước làm nên thắng lợi vẻ vang của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân, Nguyên Giám đốc bảo tàng tỉnh Gia Lai cho biết: “Khi CMT8 nổ ra và sau thời gian bị đàn áp thì người dân sẵn sàng làm một cuộc cách mạng để đem lại cuộc sống tự do cho dân mình. Cuối tháng Tám năm 1945 thì phong trào cách mạng của chúng ta hừng hực, nổ ra ở tất cả các nơi. Đặc biệt, chúng ta có thể nhắc đến một số địa bàn có phong trào mạnh là An Khê là nơi ảnh hưởng phong trào từ Bình Định, rồi Pleiku và một khu vực nữa là Che Reo là nơi mà có rất nhiều tri thức được người Pháp đưa đi đào tạo ở các nơi nhưng trong quá trình đi đào tạo thì người ta nhận thấy rằng việc được đưa đi đào tạo không phải vì bản thân người ta mà mục đích là để phục vụ cho chế độ thực dân. Cho nên người ta nhận thức được điều đó và quay lại tham gia hoạt động cách mạng và trở thành lực lượng rất sớm của cách mạng. Như là nhà giáo Nay Der, cụ Nay Phin, cụ Ksor Ný, thầy giáo Rơ Chăm Priu. Có lẽ không ở tỉnh nào mà vai trò của người dân tộc thiểu số, các trí thức của người dân tộc thiểu số thể hiện được rõ ràng như ở Gia Lai chúng ta”.

2 câu cuối trong bài thơ: Nhớ mùa tháng Tám, Nhà thơ Xuân Diệu đã viết: “Cái thuở ban đầu Dân quốc ấy; Nghìn năm chưa dễ mấy ai quên!”. Đúng như tinh thần đó, dù nay đã hơn 90 tuổi song ông Đoàn Châu Bảy cũng như nhiều người dân Việt Nam lúc bấy giờ vẫn còn nhớ như in về khí thế của mùa Thu lịch sử năm ấy.

Ông Đoàn Châu Bảy, Phường Tây Sơn, TP.Pleiku nhớ lại: “Hồi đó, phong trào CMT8 bùng ra từ thôn, làng đến huyện, xã thì người dân rầm rộ xuống đường một cách tự nhiên song có sự chuẩn bị trước. Và khi có sự chuẩn bị trước nên khi cách mạng bùng ra thì người dân cùng xuống đường đi về phía tỉnh để cùng tập hợp lực lượng lại để đi biểu tình giành chính quyền, rất là sôi nổi”.

Sau hơn 100 năm chịu ách đô hộ của thực dân Pháp, người dân Việt Nam đã phải chịu biết bao khó khăn, gian khổ. Song với đường lối đúng đắn mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch ra, một Đảng còn non trẻ sau 15 năm thành lập, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo Nhân dân ta đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Và ngày 19/8/1945 đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam như một mốc son chói lọi – Cách mạng Tháng Tám thành công, Nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á được thành lập, mở ra một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Ông Trần Kim Cúc, Phường Hoa Lư, TP.Pleiku tự hào nói: “Là người dân nô lệ thời Pháp người dân thấy Chánh tổng, Lý hương nó đàn áp, phải chịu siu cao, thuế nặng nên khi thấy cách mạng do Đảng mình lãnh đạo cho nên họ rất là ủng hộ. Như tôi lớn lên ở thời kỳ của Nhật, của Pháp đô hộ nên tôi biết rất là khổ nên khi cách mạng thành công tôi thầm nghĩ cuộc đời mình sẽ đổi thay, mình sẽ được đi học, đời sống sẽ khác hơn và mình tin tưởng cách mạng sẽ chiến thắng”.

Thời gian đã lùi xa nhưng tầm vóc, ý nghĩa thắng lợi, bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị và ngày càng tỏa sáng. Đi theo con đường chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn, trong suốt những năm qua, đất nước ta nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng đã vượt qua biết bao khó khăn, vươn lên mạnh mẽ, vị thế của đất nước Việt Nam ngày càng khẳng định trên trường quốc tế./.

 Đức Hải, R’Piên