Theo tính toán của bà con nông dân, trung bình mỗi sào khoai lang đầu tư từ 10-12 triệu đồng, năng suất bình quân đạt khoảng 2 tấn/sào, với giá bán như hiện nay giao động từ 3.000 – 3.500 đồng/kg thì mỗi sào nông dân lỗ từ 5-6 triệu đồng, mỗi ha lỗ từ 50-60 triệu đồng trong khi đó có hộ trồng đến chục ha, hộ ít thì cũng được 1 ha. Đối với trường hợp đất đi thuê thì người dân còn lỗ nặng hơn hoặc ruộng khoai bị sâu bệnh nặng.

Chị Lê Thị Xuân – Xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện nói: “Tình trạng tiêu thụ khoai lang của bà con năm nay diện tích khá nhiều nên lượng tiêu thụ không như mọi năm do diện tích nhiều, khoai nhiều nên đầu ra chậm. Giá năm nay không được như năm ngoái, giảm mạnh do lượng khoai rất nhiều nên tư thương khi mua thì khoai đẹp mới mua, khoai xấu giá thấp.”

 Bà Nguyễn Thị Thủy – Xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện nói: “So với mọi năm thị trường năm nay làm nhiều hơn năm ngoái nhưng năm nay thuốc đánh không chuẩn, sùng nhiều lắm. Lắm nhà 1 ha cày lên không nhặt được củ nào, sùng hết, nếu thế là lỗ hoàn toàn.”

Vụ Đông Xuân 2023-2024, huyện Phú Thiện trồng khoảng 3.440 ha, chủ yếu là khoai lang Nhật, tăng xấp xỉ 1.500 ha so với năm ngoái. Không riêng tỉnh Gia Lai mà năm nay diện tích khoai lang ở vùng Tây Nguyên cũng tăng đáng kể. Đây được nhận định là nguyên nhân dẫn đến giá khoai lang giảm sâu do mất cân đối cung – cầu, thêm nữa lại trùng thời điểm Trung Quốc cũng thu hoạch khoai lang nên việc tiêu thụ bị cầm chừng.

Ông Đỗ Văn Năm – Giám đốc HTX Nông sản an toàn Phú Thiện cho biết: “Năm nay mức trồng không chỉ ở Gia Lai mà cả vùng Tây Nguyên số lượng trồng gấp 3,4, thậm chí gấp 5 lần so với năm ngoái, khoai thì chạy nhiều nhưng vì sản lượng nhiều quá nên tiêu thụ bị chậm. Chứ tính số lượng chạy gấp hai ba lần năm ngoái. Một số công ty cũng về đặt vấn đề mua nhưng không đáng kể, một ngày vài chục tấn thì so với sản lượng trồng không thấm vào đâu mà chủ yếu tiêu thụ ở các chợ đầu mối là chính.”

Anh Nguyễn Anh Tuấn – Thương lái nói: “Năm nay số lượng khoai nhiều quá, Trung Quốc cũng không nhập mấy nên không bán kịp nên giá khoai thấp. Năm ngoái tầm này một ngày khoảng 200 tấn, năm nay cũng vậy, hàng nhập đi không nhập được nên khó cho bà con là vậy.”

Trước sự biến động của thị trường, việc kết nối tiêu thụ khoai lang cho bà con đang được địa phương và một số tổ chức, cá nhân thực hiện tích cực. Được biết từ ngày 11/4, một số siêu thị của Tập đoàn Central Retail chính thức triển khai bán khoai lang không lợi nhuận, đồng hành cùng nông dân Gia Lai. Dự kiến trong tuần đầu tiên, các siêu thị sẽ tiêu thụ khoảng 80-100 tấn.

Ông Bùi Trọng Thành – Trưởng Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Phú Thiện cho biết: “Trước tình hình trên chúng tôi đã kêu gọi các doanh nghiệp liên kết tạo các điều kiện thuận lợi cho việc thu mua với sản lượng cao nhất, đồng thời chỉ đạo các xã thành lập các đầu mối để thu mua để các doanh nghiệp thu mua thuận lợi nhất, đảm bảo tiến độ. Trong thời gian tới đề nghị tỉnh quan tâm kêu gọi doanh nghiệp đầu tư nhà máy để việc sản xuất được ổn định. Đối với người dân chúng tôi cũng khuyến cáo thận trọng trong việc chuyển đổi, tránh việc chuyển đổi ồ ạt. việc sản xuất phải gắn với liên kết, gắn với chất lượng đáp ứng yêu cầu của thị trường.”

Không chỉ riêng khoai lang mà điệp khúc “nông sản được mùa rớt giá, được giá mất mùa” đã lặp đi lặp lại với nhiều mặt hàng khác và đã có nhiều bài học kinh nghiệm, cuối cùng nông dân vẫn là người chịu thiệt hại nhất. Do đó quan trọng nhất vẫn là bà con nông dân cần thay đổi tư duy sản xuất theo kiểu chạy theo thời giá./.

Hồng Uyên – R’Piên