Nếu giá mía như các năm trước thì với gần 1 ha mía  năng suất đạt hơn 100 tấn, ông Ksor Niêng, xã Chư Băh, thị xã Ayun Pa phải thu được 80 triệu đồng, sau khi trừ chi phí đầu tư vẫn còn lãi hơn 40 triệu đồng. Thế nhưng năm nay do không thuộc diện hợp đồng nên nhà máy không thu mua, buộc ông Niêng phải bán ra ngoài với giá rẻ bèo 230 đồng/kg trong khi giá nhà máy là 600 đồng/kg.

Ông Ksor Niêng, xã Chư Băh, thị xã Ayun Pa cho biết: “Năm nay mía mình bán lỗ do mình bán ngoài giá rẻ quá, chỉ có 230 đồng/kg. Tính ra ruộng mía mình chỉ được hơn 20 triệu, trừ công, chi phí vận chuyển thì lỗ 15 mấy triệu”.

Không chỉ những hộ không thuộc diện hợp đồng đầu tư tiêu thụ của nhà máy mới bị thua lỗ, ngay cả những hộ có hợp đồng với nhà máy cũng không có lãi do giá mía thu mua năm nay giảm thấp. Với giá 600 ngàn đồng/tấn, nếu sản xuất đại trà, năng suất đạt bình quân 60 tấn/ha, thu nhập khoảng 36 triệu đồng xem như hòa vốn trong khi chưa tính công chăm sóc cả năm.

Ông Ksor Gan, xã Chư Băh, thị xã Ayun Pa cũng nói: Năm nay làm 1,8 ha, trong đó 8 sào chặt rồi, còn 1 ha nữa. Làm mía năm nay không tốt, không có lời, bán có 600 đồng/kg.

Hiện tại giá đường trong nước đang cao hơn đường nhập khẩu trên dưới 2.000 đồng/kg. Để có thể cạnh tranh với đường nhập khẩu, các nhà máy đường buộc phải giảm giá thu mua nguyên liệu, vì vậy, những khó khăn năm nay không phải là tạm thời mà khả năng sẽ ổn định như vậy về lâu dài. Điều này đang đặt ra cho nông dân cũng như các nhà máy đường nhiều thách thức, đòi hỏi cần có những giải pháp hạ giá thành sản xuất để cạnh tranh với đường nhập khẩu.

Ông Lê Minh Trí,   Trưởng phòng Kinh tế thị xã Ayun Pa cho biết: “Trong điều kiện hiện nay thì khuyến khích bà con nên trung thành với vùng nguyên liệu, liên kết, tạo những thửa ruộng lớn để công ty áp dụng cơ giới hóa. Khi đó toàn bộ chi phí ban đầu sẽ giảm xuống và năng suất được nâng lên như vậy thu nhập của bà con sẽ ổn định hơn, bà con không còn phải rơi vào câu chuyện được mùa mất giá, được giá mất mùa như lâu nay. Như vậy ngành mía đường sẽ có bước đi bền vững hơn”.

Gia Lai là địa phương có diện tích mía tương đối lớn với hơn 40 ngàn hecta, nhưng hiện tại diện tích cánh đồng mía lớn chỉ mới đạt hơn 10%. Trong điều kiện cạnh tranh khốc liệt với đường nhập khẩu như hiện nay, nếu Gia Lai không nhanh chóng có những giải pháp để tăng diện tích cánh đồng mía lớn, đẩy mạnh cơ giới hóa vào sản xuất, chắc rằng nông dân cũng như ngành mía đường sẽ còn đối diện với nhiều khó khăn hơn nữa trong những năm tiếp theo.

Hồng Uyên – Lệ Xuân- Thanh Sáng