Với mong muốn tìm kiếm cơ hội bảo tồn và phát triển những giá trị cốt lõi của thổ cẩm và đóng góp tích cực trong đời sống người Bahnar – cuối năm 2021 chị Trần Thị Bích Ngọc (công chức Văn hóa – Xã hội xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang) đã đề xuất ý tưởng tham gia thực hiện Dự án “Bảo tồn và phát triển dệt thổ cẩm Bahnar ở xã Kông Lơng Khơng”. Và Dự án này do chị làm chủ nhiệm đã trở thành 1 trong 4 đề tài của Gia Lai được Hội đồng Anh chấp thuận tài trợ.

Chị Trần Thị Bích Ngọc – xã Kông Lơng Khơng”, huyện Kbang nói: “Hướng đi là làm ra những sản phẩm mẫu từ hoa văn dệt của người Bahnar, thiết kế lại trang phục truyền thống của người Bahnar tinh gọn hơn, nhưng vẫn giữ được những nét truyền thống cốt lõi của trang phục”.

Từ những ngày đầu năm 2022, nhà rông truyền thống của làng Kgiang (xã Kông Lơng Khơng) trở thành nơi phụ nữ trong làng tham gia lớp truyền dạy về dệt thổ cẩm. Lớp học được tổ chức một cách hệ thống, bài bản; với những bài học “vỡ lòng” từ trồng bông – đến kéo sợi – nhuộm màu sợi chỉ – căng khung – và thực hành dệt thổ cẩm. Dưới sự hướng dẫn của 2 nghệ nhân Đinh Thị Hiền, Đinh Thị Lăm, lớp học tập trung phát triển những hoa văn truyền thống để làm nên những sản phẩm mới có tính ứng dụng cao hơn.

Chị Đinh Thị Lách, Làng Kgiang, xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang cho biết: “Trước đây tôi cũng chỉ biết một chút về dệt thổ cẩm. Từ khi có dự án về và được các cô Hiền, cô Lăm hướng dẫn tận tình, tôi có thêm nhiều kiến thức, kỹ thuật dệt đẹp hơn. Đặc biệt là việc dệt những dải họa tiết nhỏ này cũng có nhiều điều mới mẻ, hấp dẫn hơn đối với những người trẻ như chúng tôi. Nhờ vậy mà chúng tôi cũng thêm hào hứng và cố gắng hơn nữa”.

Nghệ nhân Đinh Thị Hiền, Làng Kgiang, xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang nói: “Chúng tôi cố gắng hướng dẫn cho chị em phụ nữ cùng luyện tập dệt vải, truyền lại cho họ những kỹ thuật cơ bản để họ thấy rằng thổ cẩm Bahnar đẹp đến thế nào. Chúng tôi rất vui khi nghĩ về những trang phục mới dựa trên hoa văn thổ cẩm của Bahnar. Hi vọng là những sản phẩm ấy sau này có thể phục vụ tốt cho phát triển du lịch, để giúp chúng tôi có thêm nguồn thu nhập”.

Mới đây, buổi tổng kết dự án “Bảo tồn và phát triển dệt thổ cẩm Bahnar ở xã Kông Lơng Khơng” diễn ra với sự góp mặt của đông đảo thành viên dự án, dân làng Kgiang, chính quyền địa phương, đại diện Hội đồng Anh Việt Nam và các chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật. Đây cũng là sự kiện đánh dấu thành công bước đầu của một dự án mà ở đó có ý tưởng về hướng đi mới cho thổ cẩm Bahnar, có sự chung tay đồng lòng của những nghệ nhân truyền dạy dệt thổ cẩm và sự định hướng, hỗ trợ từ các chuyên gia.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân – Cố vấn các dự án tại Gia Lai của Hội đồng Anh cho biết: “Chúng ta đã tiến hành được song song 2 việc. Việc thứ nhất là nghề dệt truyền thống của người Bahnar ở xã Kông Lơng Khơng đã được bảo tồn. Việc thứ 2 là chúng ta đã nâng sản phẩm này lên, trở thành 1 sản phẩm đồng bào có thể mặc hàng ngày trên việc kết hợp các dải hoa văn truyền thống với những chất liệu vải thông thường có ngoài thị trường – nó làm cho giá thành sản phẩm hạ xuống và việc mặc những bộ đồ này không còn phụ thuộc vào những lễ hội nữa mà chị em có thể mặc thường xuyên hơn”.

Chị Trần Thị Bích Ngọc – xã Kông Lơng Khơng”, huyện Kbang cũng cho biết: “Hướng phát triển cho sản phẩm tiếp theo đó là sẽ cố gắng thành lập câu lạc bộ hoặc hợp tác xã về phát triển nghề dệt, tìm đầu ra cho các sản phẩm. Hướng tới phát triển nhiều các loại hình trang phục mang bản sắc của người Bahnar, từ người lớn đến trẻ em cũng như phụ nữ đều có thể sử dụng các sản phẩm có giá trị truyền thống của dân tộc mình, lan tỏa để phát triển nghề dệt hơn nữa.  Ngoài ra sẽ phát triển các sản phẩm du lịch từ hoa văn họa tiết của người Bahnar như túi xách, vòng đeo tay, đem lại kinh tế cho gia đình; cũng như tiếp tục bảo tồn giá trị của nghề dệt tại nơi đây”.

Giữa sự du nhập của nhiều nền văn hóa, việc làm mới những sản phẩm truyền thống có thể coi là một bước chuyển mình để phù hợp với xu thế phát triển. Tuy nhiên, để bước chuyển đó phát huy hiệu quả dài lâu và trở thành sinh kế mang lại giá trị thiết thực thì việc đi tìm hướng đi mới cho thổ cẩm Bahnar có lẽ sẽ còn nhiều khó khăn thách thức. Để làm được điều này, không chỉ sự nỗ lực của nhóm thực hiện dự án mà cần có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, và sự tham gia của chính đồng bào Bahnar trong gìn giữ vẻ đẹp truyền thống thổ cẩm của dân tộc mình./.

CTV Hà Duyệt