Nếu trước đây các sản phẩm từ nghề dệt vải, đan lát truyền thống do bà con Bahnar, Jrai ở buôn làng Gia Lai làm ra chủ yếu để phục vụ nhu cầu của gia đình thì nay đã trở thành sản phẩm quà lưu niệm độc đáo, được nhiều khách du lịch yêu thích. Thời gian qua, được sự định hướng, giúp sức của ngành văn hoá, chính quyền địa phương, bà con đồng bào DTTS ở các buôn làng tỉnh Gia Lai đã không ngừng nỗ lực lưu giữ, sáng tạo thêm nhiều sản phẩm dệt, đan lát truyền thống phù hợp với nhu cầu thị hiếu, mua sắm của du khách, góp phần làm phong phú thêm các mặt hàng lưu niệm của địa phương.
Trong những ngày giữa tháng 10 vừa qua, hơn 30 nghệ nhân đến từ các thôn, làng của huyện Mang Yang đã có dịp gặp gỡ, giao lưu tại “Cuộc thi nghề đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống, tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du lịch” năm 2024, do Sở VH, TT&DL Gia Lai tổ chức. Với mỗi nghệ nhân, Cuộc thi như ngày hội thật sự, bởi tại đây bà con không chỉ thể hiện tài năng mà còn được chia sẻ những câu chuyện về tình yêu với nghề dệt, đan lát truyền thống.
80 tuổi, ông Vưi ở làng Chrơng, xã Đăk Trôi là một trong những nghệ nhân có nhiều kinh nghiệm trong nghề đan lát, các sản phẩm do ông làm ra đều đạt đến độ tinh xảo, thể hiện trình độ kỹ thuật, mỹ thuật cao. Những câu chuyện về giữ nghề và truyền nghề đan lát truyền thống được ông trải lòng tại Cuộc thi, phần nào giúp người xem hiểu và cảm nhận rõ hơn nét đẹp văn hoá Tây Nguyên.
Nghệ nhân Vưi – Làng Chrơng, xã Đăk Trôi, huyện Mang Yang, Gia Lai nói: “Ông dạy cha đan gùi, cha dạy lại cho mình, cũng không nhớ là bao nhiêu năm nữa. Nay già rồi, nhưng ngày nào mình cũng đan gùi, không đan thì khó chịu lắm, nó ăn trong máu rồi. Mình cũng dạy cho lũ trẻ trong làng học, biết cách đan gùi; giữ cái nghề của cha ông từ xưa, rồi giới thiệu cho khách du lịch biết văn hoá của người Bahnar.
Một hình ảnh rất đặc biệt tại Cuộc thi nghề đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống, tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du lịch tại huyện Mang Yang đó là song hành với sự tài hoa của các nghệ nhân lớn tuổi thì những bạn trẻ cũng đã cho thấy sự nhiệt huyết, đam mê và tài năng của mình với văn hoá truyền thống dân tộc.
Đàn ông thì tỉ mẩn với từng thanh nan để tạo ra những chiếc gùi đẹp, còn phụ nữ thì chăm chút cho từng sợi tơ, đường chỉ muôn màu, muôn sắc. Giữa không gian thiên nhiên, thanh âm của khung dệt, tiếng tí tách của tre, mây…, qua đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân nơi buôn, làng đã làm người xem thích thú, say mê.
Anh Si – Làng Đê Kjiêng, xã Ayun, huyện Mang Yang, Gia Lai chia sẻ: “Mây tre thì gần gũi với người Bahnar, các sản phẩm như: Gùi lớn, gùi nhỏ, hiện tại bây giờ thì Si đang tạo thêm túi xách, bàn trà… Trước khi mà đan Si phải tham khảo về nan, cách xử lý… Vì mình đam mê nên khi làm xong 1 sản phẩm thì mình sẽ suy nghĩ, sáng tạo ra thêm 1 sản phẩm khác nữa.”
Từ chất liệu mây, tre, nứa, lồ ô, bằng đôi bàn tay tài hoa của mình, các nghệ nhân nam đã làm ra những chiếc gùi, túi xách có quai, tay cầm, bình đựng hoa khô…, rất đẹp mắt và tinh xảo.
Các nghệ nhân nữ cũng không kém cạnh, qua đôi bàn tay khéo léo của mình đã biến những sợi tơ, sợi chỉ truyền thống thành những chiếc váy, áo, túi xách, khăn quàng cổ, khăn trang trí… Nhiều du khách phương xa phải trầm trồ, khen ngợi bởi nét đẹp tinh xảo, bắt mắt từ màu sắc đến các hoạ tiết, hoa văn được điểm xuyến trên những sản phẩm thổ cẩm mang nét đẹp đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên.
Anh Lê Anh Kiệt – Du khách tỉnh Quảng Nam chia sẻ: “Đi dịp này thì mình cũng biết được bà con họ làm như thế nào, giữ gìn bản sắc ra sao. Mình thấy bà con làm rất là hay, từ hoa văn dệt thổ cẩm rất là đẹp. Bản thân mình rất thích thú và cũng đã chọn được một số sản phẩm ưng ý mua về để làm quà cho chuyến du lịch này.”
Bà Y Phương – Trưởng phòng Dịch vụ, Bảo tàng tỉnh Gia Lai thông tin: “Rất là nhiều nghệ nhân đan lát, cũng như dệt thổ cẩm mang đậm bản sắc và đó là một trong những nét giới thiệu văn hoá vùng miền, đặc biệt là văn hoá truyền thống Jrai, Bahnar trên địa bàn tỉnh Gia Lai đến với khách du lịch. Qua đây mình thấy là có những sản phẩm phần lớn nghệ nhân tự làm rồi tự dùng hoặc trao đổi lẫn nhau thôi nhưng riêng khách du lịch họ rất là đam mê, đặc biệt là khách nước ngoài . Mình thấy cái đó có giá trị rất cao.”
Sau mỗi cuộc thi, những nghệ nhân có sản phẩm xuất sắc nhất đã được vinh danh, khen thưởng. Đó là sự động viên, khích lệ rất lớn giúp bà con Bahnar, Jrai ở buôn, làng Gia Lai tiếp tục giữ lửa và truyền lửa đam mê đến thế hệ trẻ để gìn giữ, phát huy nghề truyền thống của cha ông, cũng như bảo tồn vốn quý văn hoá của dân tộc.
Tin rằng: với sự hỗ trợ tích cực của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chính quyền địa phương, trong thời gian tới, các nghệ nhân ở buôn, làng Gia Lai sẽ tạo ra nhiều sản phẩm lưu niệm khác biệt từ nghề thủ công truyền thống, để du khách có thêm những trải nghiệm thú vị về nét đẹp văn hóa Tây Nguyên; qua đó đóng góp tích cực vào sự phát triển của ngành Du lịch Gia Lai.
Kim Ngân – Phi Long – R’Piên