Tảo hôn và hôn nhân cận huyết nhiều năm qua vẫn luôn là điều trăn trở, kéo theo nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội, là lực cản sự phát triển kinh tế, xã hội và chất lượng dân số. Xác định phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là nhiệm vụ khó khăn, lâu dài, tỉnh Gia Lai đã và đang quyết tâm triển khai nhiều giải pháp với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị trong hành trình xóa bỏ hủ tục lạc hậu ở nhiều thôn, làng trên địa bàn tỉnh.
Làng Brếp, xã Đăk Jrăng, huyện Mang Yang nhiều năm nay không có trường hợp nào tảo hôn. Để có được điều đó chính nhờ sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị, lấy công tác tuyên truyền làm trọng tâm, đặc biệt là phát huy vai trò của già làng, thôn trưởng, những người có uy tín trong cộng đồng. Hiểu rõ và nhận thức được tảo hôn không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn mang đến nhiều hệ lụy, từng hộ gia đình Ba Na trong làng đã cùng ký cam kết nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Chị Angen – làng Brếp, xã Đăk Jrăng, huyện Mang Yang nói “Tiếng Ba Na ( PTV đọc dịch): Mình đã ký cam kết là không cho con tảo hôn rồi. Trước đây mình lấy chồng sớm nên khổ, giờ dặn con không được lấy chồng sớm, phải đi học đã. ”
Ông Vốt – Bí thư Chi bộ, Thôn trưởng làng Brếp, xã Đăk Jrăng, huyện Mang Yang chia sẻ “Vận động bà con trong làng mình, nhất là ở độ tuổi thanh niên lấy vợ lấy chồng sớm là không được. Vừa rồi họp dân bà con cũng đồng ý theo cam kết, gia đình sợ con cháu lấy nhau sớm làm ăn không được. Có giấy cam kết các gia đình cũng rất mừng để dán tại nhà để con cháu coi.”
Ông Hồ Ngọc Thắng – Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Jrăng , huyện Mang Yang nói “Từ năm 2018 đến nay nạn tảo hôn trên địa bàn xã không có xảy ra trường hợp nào. UBND xã xây dựng cam kết giữa già làng thôn trưởng với từng hộ gia đình ký cam kết nếu tảo hôn là vi phạm và UBND xã phối hợp với Mặt trận cùng các làng xây dựng hương ước quy ước, trong đó có nội dung nghiêm cấm tảo hôn, hôn nhân cận huyết. ”
Tại huyện Chư Pah, Chỉ thị 06 của Ban Thường vụ Huyện ủy về việc “Đẩy mạnh thực hiện nếp sống văn minh trong sinh hoạt đời sống và từng bước xóa bỏ nạn tảo hôn và kết hôn cận huyết thống” đang được triển khai quyết liệt với mục tiêu, giải pháp, lộ trình rõ ràng. Cấp ủy, chính quyền địa phương, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội đã đồng loạt vào cuộc sâu sát cơ sở để kịp thời nắm bắt tư tưởng, tổ chức gặp gỡ, vận động những gia đình đang có con, em bỏ học, những trường hợp có ý định kết hôn khi chưa đủ tuổi..
Ông Rơ Lan Ven – Phó Chủ tịch UBMTTQVN huyện Chư Pah cho biết “UBMTTQVN huyện xây dựng KH phối hợp với các ban ngành, các thành viên tham gia. Năm nay chọn 15 làng/9 xã trọng điểm, trọng tâm là về vấn đề tảo hôn. Chúng tôi phát huy vai trò của người uy tín trong đồng bào DTTS để tuyên truyền đi vào cuộc, trong đó gắn với những người làm công tác phong trào như thanh niên, phụ nữ. Mặt trận chủ trì tuyên truyền vận động thuyết phục, nói về tác hại của taỏ hôn, dùng nhiều giải pháp để làm sao dần dần bà con thấu hiểu.”
Những năm qua, chương trình giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS được quan tâm đầu tư với nhiều nguồn lực. Nhờ đó công tác tuyên truyền cũng được đẩy mạnh, đa dạng dưới nhiều hình thức. Việc triển khai các hoạt động của Tiểu dự án 2, Dự án 9 “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2030 đã góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân với những nỗ lực rất đáng ghi nhận. Điều đáng mừng là tình trạng kết hôn cận huyết thống đã giảm hẳn. Nếu như giai đoạn 2015-2017 toàn tỉnh có 88 cặp kết hôn cận huyết thống thì năm 2021 chỉ còn 2 cặp kết hôn cận huyết.
Đợt giám sát mới đây của Ban dân tộc HĐND tỉnh cho thấy từ năm 2021 đến tháng 5/2023 toàn tỉnh có trên 2.200 cặp tảo hôn, giảm khoảng 1.000 cặp so với giai đoạn 2015-2017. Tuy nhiên tỷ lệ tảo hôn trong vùng DTTS vẫn ở mức cao, đặc biệt là tăng cao năm 2022 trong thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, học sinh nghỉ học kéo dài. Từ thực tế trên, UBND tỉnh đã chỉ đạo Ban Dân tộc cùng các sở, ngành, các địa phương triển khai mạnh mẽ các giải pháp, đặc biệt là chú trọng đổi mới, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền.
Ông Trường Trung Tuyến – Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Gia Lai trao đổi “3 năm qua về công tác tuyên truyền đã tổ chức 80 lớp tập huấn cho gần 15.000 lượt người, trong đó có rất nhiều đối tượng kể cả thiếu niên, cha mẹ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ thôn làng. Ban đã phối hợp với Sở Tư pháp biên soạn sổ tay tuyên truyền giảm thiểu, tảo hôn hôn nhân cận huyết trong vùng DTTS đa dạng hóa các hình thức, tiếp tục tăng cường với Sở Tư pháp tư vấn về pháp luật tiền hôn nhân, phối hợp với các xã ở các địa phương thành lập các mô hình phụ nữ nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết. Vấn đề này là làm thay đổi suy nghĩ hành vi của người đồng bào DTTS đối với tảo hôn nên cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền. Nếu chúng ta lơ là không thường xuyên tăng cường tuyên truyền rất khó đạt kết quả tốt hơn. ”
Với nhiều nguồn lực đầu tư, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở là động lực, tiền đề để Gia Lai nỗ lực quyết tâm đạt được mục tiêu giảm bình quân 2-3%/năm số cặp tảo hôn đối với vùng DTTS có tỷ lệ tảo hôn cao, từng bước đẩy lùi tiến tới chấm dứt hoàn toàn nạn tảo hôn trên địa bàn tỉnh./.
Kim Châu – Duy Linh – Minh Trung