Đến thời điểm này, trên địa bàn thành phố Pleiku và các huyện, thị xã, thị trấn của tỉnh Gia Lai đều đã có các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt tập trung. Nhưng thực tế cho thấy, hầu hết các bãi chôn lấp rác thải này đã và đang rơi vào tình trạng quá tải gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí…làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống của nhiều hộ dân ở xung quanh khu vực bãi rác. Vậy nhưng, làm thế nào để xử lý rác thải một cách triệt để và bằng công nghệ gì? Thì đây, vẫn còn là câu hỏi mà chưa có những lời giải đáp thỏa đáng… Phóng sự sau sẽ giúp quý vị và các bạn có cái nhìn rõ hơn những khó khăn còn tồn tại trong công tác xử lý rác thải rắn và mức độ ô nhiễm tại các điểm chôn lấp rác thải tập trung ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh.
Công tác thu gom rác thải được thu dọn thường xuyên ở các đô thị
Để xứng tầm đô thị loại IV và phấn đấu đưa Chư Sê lên thị xã vào năm 2017, thời gian qua, bên cạnh việc chú trọng đầu tư phát triển kinh tế – xã hội thì công tác đảm bảo vệ sinh môi trường luôn là vấn đề được các cấp, các ngành và chính quyền huyện Chư Sê đặc biệt quan tâm. Theo đó, nhiều giải pháp đồng bộ, việc làm thiết thực đã được địa phương triển khai thực hiện trong suốt thời gian qua: Lực lượng công nhân làm vệ sinh môi trường được tăng cường, bố trí theo từng bộ phận cụ thể; các trang thiết bị chuyên dụng cho việc thu gom, vận chuyển rác thải cũng được sửa chữa và đầu tư mua sắm mới, với mục đích là hạn chế thấp nhất lượng rác thải tồn đọng trên các trục đường, các điểm công sở, trường học và khu vực chợ…
Có thể thấy, mặc dù năng lực thu gom chất thải, rác thải trên địa bàn huyện đặc biệt là khu vực thị trấn Chư Sê đã được cải thiện, toàn bộ rác thải được vận chuyển, tập kết về “một mối” nhưng do thành phần rác phức tạp lại không có sự phân loại tại nguồn nên việc xử lý rác còn nhiều bất cập. Cho đến nay, làm cách nào để hạn chế mùi hôi và không không gây ô nhiễm môi trường tại khu vực bãi rác tập kết vẫn còn là một bài toán khó đối với địa phương. Ông Lê Văn Minh, Trưởng Ban quản lý các Công trình Đô thị và Vệ sinh môi trường huyện Chư Sê, Gia Lai cho biết: “ Môi trường là tiêu chí chưa đạt của thị trấn Chư Sê khi được công nhận là đô thị loại IV. Có quá nhiều khó khăn trong công tác xử lý rác thải, trong khi nhu cầu xử lý rác thải ngày một lớn mà thị trấn vẫn chưa có nhà máy xử lý rác việc đào hầm chôn lấp như hiện nay thì nước vẫn thẩm thấu vào trong lòng đất, không thể hạn chế mùi hôi và các loại con trùng ruồi, mũi phát sinh gây ô nhiễm môi trường”.
Hiện tại, tất cả rác thải trên khu vực thị trấn cùng 2 xã Ia Pal và Ia Blang huyện Chư Sê đều được tập trung tại bãi chôn lấp rác thải rắn nằm trên địa bàn xã Ia Pal. Tuy có diện tích khá rộng trên 5 ha nhưng với lượng rác trên 22 tấn mỗi ngày thì bãi chôn lấp rác thải này đã rơi vào tình trạng quá tải từ nhiều năm nay, trở thành nỗi lo ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe của một số hộ dân sống và sản xuất xung quanh khu vực. Dẫu biết là vậy, nhưng khắc phục tình trạng trên bằng cách nào thì cả chính quyền địa phương và các đơn vị chức năng liên quan vẫn chưa tìm được phương án cụ thể. Cách duy nhất để xử lí lượng rác thải tồn đọng là tiếp tục thực hiện theo phương pháp truyền thống đơn giản nhất, đào và chôn lấp.
Trước nhiều khó khăn, năm 2010 một tin vui đã đến với chính quyền và nhân dân huyện Chư Sê khi Công ty cổ phần VIWASEEN Phương Hướng triển khai xây dựng khu xử lý rác thải và sản xuất phân vi sinh dưới hình thức xã hội hóa. Trên diện tích 3 ha, với công suất 14.600 tấn/năm, mục tiêu của dự án là tận dụng và xử lý triệt để lượng rác thải của Ban Quản lý công trình đô thị huyện Chư Sê thu gom để sản xuất phân vi sinh giảm thiểu ô nhiễm môi trường, làm đẹp cảnh quan và tạo việc làm cho bà con dân tộc thiểu số quanh vùng dự án.
Tuy nhiên, khó khăn nối tiếp khó khăn, sau khi một vài thiết bị được lắp đặt, nhà máy chỉ cho chạy thử một lần rồi ngừng hoạt động hẳn. Thế là, sự kì vọng của nhiều người về một nhà máy xử lý rác thải hiện đại đã không đem lại kết quả như mong đợi.
Với tổng nguồn vốn đầu tư dự kiến là gần 13 tỷ đồng, khu xử lý rác thải và sản xuất phân vi sinh từ rác này được kỳ vọng rất lớn cho việc giảm thiểu lượng rác thải rắn tồn đọng trên địa bàn huyện Chư Sê. Tuy nhiên, sau hơn 5 năm triển khai xây dựng thì nhà máy chưa một lần hoạt động và nay thì đắp chiếu. Và trong khi các dây chuyền công nghệ chưa được lắp đặt đầy đủ thì hệ thống hạ tầng cơ sở nơi đây đã bị xuống cấp nghiêm trọng.
Đến nay, Công ty cổ phần VIWASEEN Phương Hướng đã xin “ điều chỉnh Đầu tư ” 2 lần. Theo tiến độ thực hiện dự án ban đầu thì khu xử lý rác thải này phải đi vào hoạt động từ tháng 6/2010, và sau lần “ điều chỉnh” thứ 2 thì nhà máy bắt đầu đi vào hoạt động từ tháng 10 năm 2015. Nhưng theo quan sát, hiện tại nhà máy vẫn chưa có khu xử lý rác thải hữu cơ theo công nghệ yếm khí để sản xuất phân vi sinh, chưa có lò đốt chất thải rắn, hầm chứa nước thải…Tất cả những gì có được là một không gian vắng lặng, ô nhiễm với vài trang thiết bị được lắp đặt đã bị rỉ sét…
Hệ thống dây chuyền công nghệ không được đầu tư, lắp đặt một cách đồng bộ, nhà điều hành luôn trong tình trạng cửa đóng then cài, không có người trong coi, bảo vệ… khu xử lý rác thải và sản xuất phân vi sinh này dường như đang bị bỏ hoang.
“ Theo lần điều chỉ thứ 2 thì chỉ còn 3 tháng nữa tức là tháng 10 năm 2015 nhà máy phải đi vào hoạt động nhưng trên thực tế điều này rất khó được thực hiện, kế hoạch sắp tới chúng tôi sẽ tham mưu cho huyện nếu đơn vị này không thể thực hiện được thì cần có một giải pháp giải tỏa kêu gọi nhà đầu tư khác hoặc là một phương án mới cụ thể hơn. Ông Lê Văn Minh, Trưởng Ban quản lý các Công trình Đô thị và Vệ sinh môi trường huyện Chư Sê, Gia Lai nói.
Nhà máy xử lý rác thải này từng là sự kì vọng của người dân
Không riêng gì huyện Chư Sê, hiện nay nhiều địa phương trong tỉnh cũng đang lúng túng và vấp phải nhiều trở ngại trong việc lựa chọn giải pháp hiệu quả để xử lý rác thải sinh hoạt. Tại thị xã An Khê, nhà máy xử lý rác thải rắn được xây dựng trên địa bàn xã Song An. Với toàn bộ hệ thống dây chuyền công nghệ khu xử lý hiện đại được nhập hoàn toàn từ Cộng hòa Liên bang Đức có công suất thiết kế xử lý khép kín hơn 30 tấn rác thải mỗi ngày. Theo đó, nhà máy xử lý rác thải này từng là sự kì vọng của người dân và chính quyền địa phương trong việc tạo ra một bước chuyển mới về vấn đề xử lý rác thải, giải quyết triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn thị xã An Khê.
Bà Đặng Thị Yến, trưởng Phòng Tài nguyên- Môi trường, thị xã An Khê, Gia Lai nói: “Trước giờ việc giờ việc xủ lý rác vẫn được tiến hành theo pháp thủ công đốt rồi chôn lấp, nhưng trong tương lai khi nhà máy xử lý rác thải rắn sinh hoạt đi vào hoạt động thì tất cả lượng rác sẽ được tập kết đưa vào dây chuyền công nghệ hiện đại với phương án là đầu ra của nhà máy là tận thu lại lượng rác thải để sản xuất phân vi sinh góp phần trong sản xuất nông nghiệp và hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường và diện tích chôn lấp”.
Sự kỳ vọng của bà Yến cùng nhiều người dân nơi đây, đến nay, đã không trở thành hiện thực. Sau gần 5 năm triển khai xây dựng, mặc dù nhiều hạng mục quan trọng như: Nhà xưởng, hố chôn lấp, nhà điều hành, đường nội bộ…đều đã hoàn thành xong nhưng nhà máy vẫn chưa thể hoạt động.
Vào tháng 7/2014 nhóm phóng viên Đài PT- Truyền hình Gia Lai ghi được hình ảnh trong khu xử lý của nhà máy xử lý rác thải rắn tai An Khê và đến nay đã một năm trôi qua tại khu vực xử lý này vẫn chưa có gì thay đổi, các trang thiết bị vẫn còn nằm rải rác chưa được lắp đặt, vận hành. Nguyên nhân được lý giải cho thực trạng này là các đơn vị liên quan chưa chuyển giao khoa học công nghệ để những dây chuyền mới chính thức đi vào hoạt động.
Được xem là một công trình trọng điểm với tổng nguồn vốn đầu tư lên đến hơn 100 tỷ đồng, nhưng nhà máy xử lý rác thải rắn sinh hoạt thị xã An Khê lại không biết đến bao giờ mới đi vào hoạt động trong khi nhu cầu xử lý nguồn rác thải của địa phương ngày một tăng cao. Tất cả cho thấy sự bất cập của việc lựa chọn các giải pháp về công nghệ trong quá trình xử lý rác thải. Để thực hiện tốt công tác môi trường nhất là trong vấn đề xử lý rác thải rắn, các địa phương cần có những việc làm cụ thể, bước đi phù hợp với tình hình phát triển thực tế của mình, cần phát huy tốt các giải pháp công nghệ để thành biện pháp lâu dài tránh sự lãng phí mà không đem lại hiệu quả như mong đợi../.
Kim Ngân – Ksor Tuối