Những năm gần đây dòng sông Ba biến đổi khó lường theo hướng xấu, đã xâm thực, làm sạt lở và cuốn trôi rất nhiều đất sản xuất, đất ở và vật kiến trúc trên đất, gây thiệt hại lớn đối với nhiều gia đình ở vùng hạ lưu. Vậy nguyên nhân nào gây nên tình trạng trên? Phóng sự thực hiện tại huyện Kbang.
Theo nhiều người dân ở huyện Kbang, những năm gần đây do biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, lượng mưa nhiều, nước từ các suối đổ về lớn nên nước sông Ba dâng cao gây ra lũ lụt làm sạt lở đất nghiêm trọng dọc hai bên bờ. Cùng với đó, mỗi khi Thủy điện An Khê KaNak xả lũ, lượng nước trên sông Ba ở vùng hạ lưu càng nhiều hơn nên xảy ra tình trạng lũ lụt, sạt lở đất nghiêm trọng hơn. Cho đến nay, người dân sinh sống dọc sông Ba vẫn chưa hết bàng hoàng, lo sợ do cơn lũ lịch sử diễn ra vào năm 2009 và năm 2016 gây ra, trong đó có nguyên nhân do Thủy điện An Khê KaNak xả lũ mạnh và đột ngột.
Mỗi khi Thủy điện An Khê- KaNak xả lũ đã dẫn đến những hậu quả rất nặng nề, gây thiệt hại lớn đối với hàng ngàn hộ dân ở vùng hạ lưu.
Gia đình ông Nghĩa có hơn 1 ha đất trước đây sản xuất ổn định ở gần đập xả lũ của Công trình thủy điện An Khê- Ka Nak. Nhưng qua nhiều lần công trình này xả lũ, nhất là đợt xả lũ đột ngột với lưu lượng nước rất lớn vào cuối năm 2016 đã cuốn đi hơn 500m2 đất của gia đình ông Nghĩa. Năm lần bảy lượt kiến nghị, nhưng Công ty thủy điện An Khê- Ka Nak chỉ đền bù cho gia đình hơn 60 triệu đồng, không thỏa đáng nên ông Nghĩa rất bức xúc.
Ông Trần Đại Nghĩa- Tổ dân phố 5 thị trấn Kbang, huyện Kbang- Gia Lai cho biết: “Đề nghị công ty thủy điện An Khê- Ka Nát xả lũ phải xả từ từ, không nên xả lũ mạnh và đột ngột làm người dân trở tay không kịp, gây thiệt hại nặng đối với bà con. Công ty này đền bù cho bà con cũng không thỏa đáng”.
Thủy điện An Khê Ka- Nak xã lũ còn tác động xấu đến sự điều hòa dòng chảy của nhiều con suối ở những đoạn hợp lưu với sông Ba. Như tại đoạn suối Tà Rông này, mỗi khi thủy điện An Khê- Ka Nak xả lũ mạnh, cùng với mưa lớn, lượng nước sông Ba dâng cao, nên tại đây- nơi hợp thủy với sông Ba nước cũng dâng cao đột ngột, gây ra lũ lụt kéo dài. Lòng suối ngày càng phình to ra, làm hàng chục hộ mất đất, cây cối hoa màu bị cuốn trôi, mùa màng thất bát.
Bà Nguyễn Thị Tuyến- Tổ dân phố 5- thị trấn Kbang, huyện Kbang- Gia Lai cũng nói: Mỗi khi thủy điện An Khê Ka Nak xả lũ khu vực sản xuất này bị cô lập vì không có đường đi và nước cuốn trôi hết hoa màu, cây cối, gây thiệt hại rất lớn đối với bà con. Đất sát suối bị bồi lấp, giờ lòng suối to hơn dòng sông Ba.
Mỗi lần xả lũ, Công ty Thủy điện An Khê- Ka Nak đều cho rằng đơn vị thực hiện “đúng quy trình”, có sự giám sát của chính quyền địa phương sở tại, thế nhưng việc giám sát chỉ bằng… mắt thường nên không thể khẳng định rằng có “đúng quy trình” hay không, xả bao nhiêu m3/giây? Bất cập này kéo dài trong nhiều năm nay nhưng vẫn chưa được giải quyết.
Ông Nguyễn Đăng Chung- Chủ tịch UBND thị trấn Kbang, huyện Kbang- Gia Lai cho biết: “Khi xả lũ, Công ty thủy điện An Khê Ka Nak có nhắn tin cho lãnh đạo các xã nhưng lãnh đạo các xã không biết được họ xả 1.500 hay 1.700 m3/giây, chỉ biết là họ thông báo vậy thôi”.
Ở những khu vực hạ lưu sông Ba thuộc các huyện Ia Pa, Krông Pa mỗi khi mưa lũ tình trạng sạt lở đất dọc hai bên bờ sông này cũng diễn ra rất nghiêm trọng, tác động xấu đến môi trường, gây thiệt hại rất lớn về tài sản và đe dọa tính mạng của hàng chục ngàn người dân. Tình trạng trên đã gây ra những khó khăn và thiệt hại rất nhiều về kinh tế cho chính quyền địa phương các cấp và người dân sinh sống dọc ven sông Ba.
Hà Đức, R’Piên