Sông Pô Cô là tuyến vận tải đặc biệt trên tuyến đường chiến lược Trường Sơn vận chuyển vũ khí, lương thực chi viện cho chiến trường miền Nam. Những năm  kháng chiến chống Mỹ, nhiều thanh niên Jrai thông thuộc địa hình đã tham gia  lực lượng vận tải đặc biệt này trong, trong đó có A Sanh, tên thật là Puih San, ở làng Nú (xã Ia Krái, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai). Yàng cho Puih San sức khỏe hơn người, có đôi tay rắn chắc. Vì thế Puih San luôn là người chèo thuyền độc mộc giỏi nhất trong đám trai làng. Năm 1958 A Sanh theo cách mạng, được giao nhiệm vụ vụ lái đò, chở bộ đội, vũ khí, lương thực, thực phẩm qua sông Pô Cô. Người dân Campuchia ở khu vực bờ sông Pô Cô thường âm thầm giúp đỡ, nhờ đó hàng trăm chuyến đò đã vận chuyển hàng hóa và đưa bộ đội qua sông an toàn làm nên nhiều kỳ tích như một huyền thoại nơi Cao Nguyên

Già Rơ Lan Pêng là người bạn cùng thời với Anh hùng A Sanh, chính những con thuyền độc mộc của Già Pêng được A Sanh dùng để chở bộ đội đi đánh Mỹ…

Ông  Rơ Lan Pêng – Làng Nú, xã Ia Khai, huyện Ia Grai, Gia Lai bồi hồi kể lại: “Hồi đó thanh niên trong làng đều tham gia, 5- 7 người thành một đội để chuyên làm thuyền. Làng mình không sợ địch đâu, quyết theo cách mạng đến cùng. Ban ngày thì mình úp thuyền lại, cho chìm xuống nước, đến tối thì lại lật thuyền lên chở bộ đội, vận chuyển súng đạn qua bên kia sông. Mỗi lần chở như vậy thì khoảng được 10 người; người dân Campuchia bên kia cũng giúp mình đón bộ đội. Nguy hiểm, khó khăn lắm nhưng theo Đảng, theo cách mạng phải quyết tâm để bảo vệ buôn làng”

Bến đò A Sanh đã được công nhận Di tích lịch sử cấp tỉnh, càng tạo điểm nhấn cho dòng sông Pô Cô huyền thoại. Những năm gần đây, trên dòng sông lịch sử này  thường xuyên diễn ra hoạt động độc đáo, thú vị thu hút đông đảo du khách gần xa đến trải nghiệm, khám phá – đó là Ngày hội Đua thuyền độc mộc, tranh Cup A Sanh tại làng Dăng (xã biên giới Ia O, huyện Ia Grai) tiếp giáp huyện Đun Mia (tỉnh Ratanakiri, Vương quốc Campuchia).

Trong tiếng reo hò, cổ vũ các vận động viên chinh phục dòng sông huyền thoại Pô Cô hôm nay có ông Puih Nho và ông Puih Tới hiện đang sống ở xã Nhang, huyện Đun Mia, tỉnh Ratanakiri, Vương quốc Campuchia. Sinh ra và lớn lên bên dòng Pô Cô, các ông hiểu hơn ai hết về mối gắn kết lâu đời của người dân hai bên dòng sông này.

Ông Puih Nho – Người dân Campuchia nói: “Tôi đã lớn lên nhờ uống nước dòng sông này; dòng sông  cho tôi uống nước; dòng sông này cho tôi ăn con cá; dòng sông này còn gắn kết người dân làng Nhang và làng O. Hôm nay đua thuyền trên dòng sông này tôi rất là vui, mong muốn tình hữu nghị giữa người dân làng O và làng Nhang nói riêng, Campuchia – Việt Nam nói chung đời đời đoàn kết bền vững và cùng phát triển bên dòng sông này.”

Cùng với niềm vui trong Hội đua thuyền độc mộc, nhân dân sinh sống ở các làng của Việt Nam và Campuchia còn thưởng thức các tiết mục biểu diễn cồng chiêng, dân vũ, trình diễn các trang phục dân tộc; cùng hòa mình trong niềm vui của  của tình hữu nghị bền chặt. Nhân dân Việt Nam và Campuchia không bao giờ quên tình đoàn kết chiến đấu năm  xưa, tất cả vì sự trường tồn, thịnh vượng của hai đất nước, hai dân tộc….

Ông Puih Tới – Người dân Campuchia bày tỏ: “Nước của con sông này còn cho rể cây Khơ-nia ăn; con Chao Rao uống nước để đánh giặc giữ làng???. Vì cây Khơ-nia làm được thuyền độc mộc chở bộ đội, che đạn cho bộ đội; con Chao Rao khi thấy giặc sẽ kêu cho bộ đội và dân làng biết. Nên tôi yêu dòng sông này, yêu người dân Việt Nam. Mong tình đoàn kết anh em Campuchia – Việt Nam mãi mát trong như dòng sông này.”

Già làng Rơ Lan Hlinh – Xã Ia Krái, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai chia sẻ: “Tôi thấy rất là vui, rất là mừng. Nên mong muốn Đảng, nhà nước quan tâm quan hệ giữa Việt Nam và Campuchia; mình thắt chặt mối đoàn kết Việt Nam – Campuchia. Mong muốn các thế hệ trẻ nhớ đến ông, cha, anh đi trước. Bây giờ đất nước hòa bình rồi, phát triển kinh tế rồi, thì phải làm sao giữ được truyền thống như thế này để lớp trẻ học tập, noi theo giữ gìn được bản sắc truyền thống của dân tộc địa phương mình ở đây.”

Hơn 45 năm qua, dòng Pô Cô mênh mang tiếp tục kể lại cho các thế hệ hôm nay và mai sau những câu chuyện về sự đoàn kết, gắn bó, hợp tác và giúp đỡ nghĩa tình giữa nhân dân hai bên biên giới của Việt Nam-Campuchia vì sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước ngày càng phát triển, phồn vinh.

Nhóm Phóng viên