Theo thời gian, một số phong tục, tập quán, lễ hội truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số đang có nguy cơ mai một. Tuy nhiên, Lễ mừng nhà rông mới của người Jrai ở làng Yăh, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh vẫn được lưu truyền nhằm củng cố, xây dựng tình đoàn kết, phát huy tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với cộng đồng.
Theo quan niệm của người Jrai, nhà rông là nơi trú ngụ của Yàng. Do đó, khi xây dựng xong, nhà rông phải làm lễ cúng Yàng, mời Yàng về ở để Yàng chở che cho dân làng bình an, no đủ. Lễ cúng Yàng lên nhà rông mới thường được tổ chức trong 3 ngày. Đó là khoảng thời gian nhà rông đã hoàn thành, mùa màng chờ ngày thu hoạch, già làng và những người có trách nhiệm trong cộng đồng họp nhau lại và ấn định tổ chức Lễ mừng nhà rông mới trong sự vui mừng của dân làng.
Ông Rơ Châm Bêk, Thôn trưởng làng Yăh, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh cho biết: “Theo sự đồng tình của bà con, đã làm nhà rông mới thì họ cũng đồng thuận góp tiền của, công sức để cúng nhà rông. Mỗi hộ đóng 50 nghìn thôi, sau đó thôn làng lấy trích ra mua trâu, dê, heo theo sự thống nhất của bà con”.
Vào ngày đầu tiên của buổi lễ, già làng với tư cách là chủ lễ, khấn cảm tạ Yàng đã quan tâm giúp đỡ bà con dân làng dựng nhà rông mới luôn bình an. Ở ghè rượu thiêng, già làng tiếp tục cầu xin Yàng cho dân làng gặp điều tốt lành. Những ghè rượu sau đó cũng được cõng đến và mọi người vừa uống, vừa đánh cồng chiêng, múa xoang, thức cùng Yàng thâu đêm đến sáng.Chị Y Pyer, làng Yăh, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh cho biết: “Tối đi tập múa chúng tôi huy động chị em tập để góp vui như ngày hôm này nè, vui, đông vui. Động tác làm như này là để xin điều gì đó bỏ vô gùi, rồi làm như vậy là mừng nhà rông mới, nghĩa là vui mừng nhà rông mới. (cắt) Qua ngày hôm nay thì mong muốn bà con mình khỏe mạnh, làm ăn phát đạt, còn anh chị em đường xa tới đây thì vui vẻ, hòa đồng”.Già làng Rơ Châm Jú, làng Yăh, thị trấn Ia Ly, huyện Chư Păh nói: “Cùng với nghi lễ vệ sinh nước giọt, gieo lúa, mừng lúa mới thì mừng nhà mới là phong tục được dân làng tổ chức khi nhà rông hoàn thành. lễ cũng nhằm cầu mong dân làng no ấm, hạnh phúc, không đau ốm, sung túc, đoàn kết”.
Sau lễ mừng nhà rông mới, già làng và những người có trách nhiệm họp xem xét, rút kinh nghiệm, bàn cách giải quyết những vấn đề phát sinh, hạ đầu trâu và uống rượu tổng kết. Mọi hiềm khích, đố kỵ đều được Yàng hóa giải mang đi, niềm vui, niềm hạnh phúc nhân lên, dân làng lại hăng hái trở về với ruộng rẫy trùng điệp, hứa hẹn một cuộc sống no ấm, đủ đầy.
Ngọc Thủy-Văn Cảnh-Quốc Cường