Giữa tháng 6/2014, nhóm các nhà khoa học ở Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã phát hiện 5 di tích Sơ kỳ đá cũ phân bố ở thị xã An Khê. Tư liệu kỹ nghệ sơ kỳ Đá cũ An Khê là bằng chứng xác đáng ghi nhận niên đại mở đầu của lịch sử Việt Nam từ 80 vạn năm về trước đồng thời là địa bàn chứng kiến sự tiến hóa của nhân loại cùng các thành tựu văn hóa đầu tiên của loài người. Những phát hiện tiếp theo của các nhà khảo cổ học trong và ngoài nước về Quần thể Di tích Sơ kỳ Đá cũ Rộc Tưng – Gò Đá thực sự trở thành bước ngoặt trong nhận thức lịch sử hình thành cộng đồng cư dân đầu tiên tồn tại rất lâu ở Việt Nam và cũng như khẳng định vị trí của nó ở bản đồ phát triển nhân loại.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Khắc Sử – Hội Khảo cổ học Việt Nam khẳng định: “Đó sẽ là di tích để thế hệ hôm nay và mai sau biết được lịch sử quê hương mình như thế nào, cách bảo tồn và phát huy nó như thế nào. Niềm tự hào của người dân Gia Lai đối với lịch sử của quê hương mình, chủ nhân của di sản thế giới, di sản văn hóa nhân loại để lại. Và sẽ là những người giới thiệu hình ảnh Việt Nam, đất nước Việt Nam, những di tích cổ xưa nhất của Việt Nam ra bạn bè các nước”.

Nhấn mạnh tầm quan trọng đó, một lần nữa tỉnh Gia Lai đã tổ chức Hội thảo Quần thể di tích Sơ kỳ Đá cũ Rộc Tưng – Gò Đá diễn ra vào cuối tháng 11 vừa rồi. Đây cũng là dịp các nhà khoa học, đại biểu trong và ngoài tỉnh đóng góp khá nhiều ý kiến xác đáng nhằm bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa của Quần thể di tích trong tương lai và giúp tỉnh Gia Lai hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia.

Tiến sỹ Đinh Gia Đối – Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam nêu: “Đông đảo các nhà quản lý văn hóa, khoa học đánh giá cao giá trị di tích này. Nó không chỉ mang tầm quốc gia, khu vực mà còn ở quốc tế. Vì thế việc xếp hạng di tích cấp quốc gia là cần thiết. Tôi nghĩ là trong thời gian tới, chúng ta một mặt xây dựng hồ sơ để xếp hạng di tích cấp quốc gia để bảo tồn di tích này, ngoài ra, tỉnh Gia Lai, An Khê phối hợp với các bộ, ngành để có kế hoạch xây dựng chương trình sâu rộng hơn để phát huy hơn nữa và hướng tới những mục đích cao hơn”.

Năm 2018, Quần thể di tích Sơ kỳ Đá cũ Rộc Tưng – Gò Đá được UBND tỉnh Gia Lai công nhận là di tích cấp tỉnh và đang được xúc tiến để được công nhận di tích cấp quốc gia. Đây là niềm vui, tự hào của An Khê khi đồng thời được sở hữu, khẳng định những giá trị hữu hình và cả vô hình rất có ý nghĩa về mặt lịch sử tiến hóa của nhân loại. Và điều này cũng đồng nghĩa với việc sẽ đặt ra không ít nhiệm vụ quan trọng đối với Đảng bộ, chính quyền địa phương trong bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đặc biệt đó.

Bà Nguyễn Thị Thanh Lịch – Bí thư Thị ủy An Khê, Gia Lai trao đổi: “Chúng tôi triển khai khảo cổ cộng đồng để nhân dân trong vùng thấy được giá trị và cùng chính quyền địa phương, nhà nước bảo vệ, đó mới là quan trọng. Khi người dân nhận thức được, chính những giá trị này sẽ trở thành sinh kế hằng ngày của người dân. Chúng tôi định hướng ở đây sẽ hình thành nơi đây sẽ phát triển công nghệ cao, chúng tôi kêu gọi đầu tư khu nghiên cứu, phát triển kinh tế trên vùng đất này và người dân sẽ cùng tham gia để vừa bảo vệ, vừa có sinh kế sống. Đó là lý do chúng tôi hướng đến khảo cổ cộng đồng. Hiện nay An Khê cũng đã làm. Đồng thời chúng tôi tăng cường giáo dục bằng việc đưa vào chương trình giáo dục ở địa phương cùng với di tích Tây Sơn thượng đạo. Chúng tôi đưa nội dung này vào chương trình học cũng như các lớp ngoại khóa cho các em học sinh trên địa bàn, làm tuần lễ Văn hóa khảo cổ”.

Quần thể Di tích Sơ kỳ Đá cũ Rộc Tưng chủ yếu nằm trên địa bàn xã Xuân An và Gò Đá, thuộc phường An Bình. Các di chỉ khảo cổ được phát hiện nằm dưới lòng đất, do vậy thị xã An Khê vẫn tiếp tục duy trì phương án phát triển nông nghiệp kết hợp với du lịch sinh thái và nghiên cứu khảo cổ. Chính đây là điều kiện quan trọng giúp An Khê – Miền của trầm tích di sản tiếp tục khẳng định vị trí vững chắc trong lịch sử hình thành, phát triển của nhân loại đồng thời là điểm đến du lịch lý tưởng của Gia Lai.

Thu Thủy, R’Piên, Xuân Huy