Thung lũng Cheo Reo, nơi cư trú của 14 đời Pơtao Apuih (Vua lửa) vẫn được cư dân khắp nơi trên đất Tây Nguyên nhắc đến như những nhân vật có sức mạnh huyền bí có thể hô phong, hoán vũ bắt thiên nhiên phục vụ con người.
Không chỉ vậy, vùng đất này, đặc biệt là tại Plei Ơi, một ngôi làng người Jrai, ở xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, hấp dẫn với nhiều du khách khi có dịp ghé thăm. Về phía chính quyền và các ngành chức năng địa phương hiện nay cũng đang xây dựng các phương án quy hoạch đầu tư để Plei Ơi thực sự trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong các tuor du lịch cộng đồng.
Cách TP Pleiku chừng 60km, theo hướng Đông Nam theo Quốc lộ 14 rẽ sang Quốc lộ 25, vượt qua đèo Chư Sê là chúng ta tới Khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi, xã Ayun Hạ.
Khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi nằm ở ngọn Chư Tao Yang (hay còn gọi là núi Ba Hòn) đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích cấp quốc gia theo Quyết định số 281 ngày 24/3/1993.
Nằm gần khu du lịch Ayun Hạ, khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi có nhiều lợi thế để phát triển du lịch. Và từ khi tiến hành trùng tu, xây dựng thêm các hạng mục như: Nhà dài của người Jrai, nhà của Vua lửa, nhà để gươm thần… nơi đây đã trở thành điểm tham quan của du khách trong và ngoài tỉnh khi có dịp dừng chân.
Ông Ksor Pih, Plei Oi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, Gia Lai cho biết: “Bà con trong làng ai cũng mừng vì có khu di tích. Còn về phía người dân thì mình có ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống từ bao đời nay để lại”.
Tháng 10/2017, huyện Phú Thiện đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến của nhân dân và hệ thống chính trị xã Ayun Hạ về sơ đồ khoanh vùng khu vực bảo vệ khu di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia Plei Ơi – Đây là một điểm đến hấp dẫn trong hành trình du lịch về nguồn, du lịch cộng đồng nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Theo đó, các ngành chức năng của huyện Phú Thiện đã giải thích về các khu vực khoanh vùng khu di tích với tổng diện tích cần bảo vệ là hơn 11ha. Các hộ dân đã được phát phiếu lấy ý kiến thăm dò với các nội dung như: Có đồng thuận với nội dung bản đồ, sơ đồ quy hoạch chi tiết hay không, đánh giá việc quy hoạch có phù hợp và ý kiến riêng của nhân dân địa phương. Đa số các hộ dân đều đồng ý với sơ đồ khoanh vùng khu Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia Plei Ơi. Các hộ dân có diện tích đất lấn chiếm sẽ sẵn sàng trả lại phần đất thuộc khu di tích, đồng thời mong muốn việc triển khai xây dựng phải đảm bảo mỹ quan, thuần phong mỹ tục và tập quán của người địa phương. Người dân cũng kiến nghị cần bố trí các khu vực như khu vệ sinh, bãi trông giữ xe văn minh, lịch sự để thu hút được nhiều du khách đến tham quan du lịch, đặc biệt cần đảm bảo đây là địa điểm tổ chức các hoạt động tín ngưỡng của người Jrai trên địa bàn…
Ông Rơ Mah Thuyên, Phó Chủ tịch UBND xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, Gia Lai cho biết: “Chúng tôi cũng tăng cường tuyên truyền để bà con có ý thức, trách nhiệm bảo tồn khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi, để sau này làm thêm ao đâm trâu của Vua lửa thứ 12. Song song đó, gắn liền với giữ gìn bản sắc văn hóa của Plei Ơi là phát triển du lịch, tạo công ăn việc làm cho nhân dân trong vùng”.
Năm 2015, Lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apuih (Vua lửa), ở Plei Ơi được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, theo Quyết định số 1877, ngày 8/6/2015 của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch. Hiện nay, các đồ vật của Vua lửa đều được giữ gìn có sự quản lý của cộng đồng làng – Đây là cơ sở nền tảng kết hợp với việc được đầu tư xây dựng Plei Ơi sẽ trở thành trung tâm kết nối các điểm đến trong hành trình trải nghiệm của du khách khi tới vùng đất này./.
Song Nguyễn – Viễn Khánh – Ksor Tuối