Cũng như nhiều dân tộc tại chỗ ở Tây Nguyên, trong đời sống văn hoá của người Bahnar, Jrai ở Gia Lai có rất nhiều lễ hội được tổ chức trong một năm. Trong đó, những lễ hội lớn, mang tính cộng đồng thường diễn ra vào khoảng thời gian tháng 3, tháng 4 hàng năm.

Hiện nay, đời sống đã có nhiều đổi thay nên hệ thống các nghi lễ, lễ hội cũng dần thu hẹp và thời gian tổ chức cũng không còn kéo dài ngày như trước. Tuy nhiên, không vì thế mà mất đi nét đẹp truyền thống vốn có, nhiều lễ hội quan trọng vẫn được bà con gìn giữ và tiếp tục lưu truyền trong đời sống cộng đồng.

Già làng Ksor Chuel – Buôn Rưng Ama Nin, xã Ia Bol, thị xã Ayun Pa, Gia Lai vui vẻ cho biết: “Là lễ hội truyền thống rất quan trọng của người Jrai. Hôm nay, vừa là tuyên truyền cho thế hệ sau, vừa là già làng, trưởng bản gặp nhau gửi gắm tình cảm giữa các thôn xóm; gửi gắm tình cảm đến con cháu đồng bào phải biết đoàn kết, biết giữ gìn văn hóa của mình. Cùng nhau phát triển buôn làng được tốt hơn, giàu đẹp hơn.”

Với khát vọng “hô phong hoán vũ”, bắt thiên nhiên phục vụ con người, đồng bào Bahnar, Jrai ở Gia Lai rất xem trọng các nghi lễ, lễ hội gắn liền với vòng cây trồng như: lễ Cầu mưa, lễ Cúng bến nước, lễ Mừng lúa mới…

Nét độc đáo trong việc tổ chức các nghi lễ nông nghiệp quan trọng này không chỉ đòi hỏi những công đoạn chuẩn bị hết sức chu đáo, kỳ công mà còn là sức mạnh của cả cộng đồng làng. Mọi người, mọi nhà ai cũng có trách nhiệm chung tay đóng góp; tự tay chuẩn bị cẩn thận, tỉ mỉ những vật lễ cúng. Bởi với người Bahnar, Jrai đây không chỉ là lễ hội mà còn là một dịp rất ý nghĩa của cả cộng đồng làng, bằng tấm lòng thành kính gởi đến các vị thần linh ý nguyện, cầu mong về một cuộc sống ấm no, đủ đầy.

Già làng Nhêp – Xã Đak Sơmei, huyện Đak Đoa nói: “Hội đồng già làng đã họp, chọn ngày rồi thông báo cho bà con biết thời gian, địa điểm tổ chức lễ. Nhà nào cũng phải tham gia. Sáng sớm thì tập trung tại nhà rông của làng để làm heo, gà và đem những ghè rượu ngon nhất đến để làm lễ cúng Yàng. Tất cả các nghi thức làm đúng như những gì ông cha ngày xưa truyền lại.”

Chị Yem – Xã Đak Sơmei, huyện Đak Đoa chia sẻ: “Khi thông báo làng làm lễ Mừng lúa mới thì gia đình dù có bận rộn cũng dành thời gian tham gia vào công việc chung như: Tập luyện đánh chiêng, chuẩn bị cơm lam, rượu cần…. Nhờ các già làng bà con mới biết đầy đủ nghi lễ truyền thống của ông bà mình. Chúng tôi sẽ cố gắng duy trì để con cháu sau này không đánh mất văn hoá dân tộc.”

Thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, góp phần bảo tồn, quảng bá “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên”. Thời gian qua, bên cạnh các lễ hội truyền thống được bà con dân làng tự tổ chức trong phạm vi gia đình, cộng đồng thì ngành văn hoá, chính quyền các địa phương tỉnh Gia Lai cũng đã tiến hành nghiên cứu, phục dựng các lễ hội truyền thống của đồng bào Jrai, Bahnar. Từ đây, nhiều giá trị văn hóa cốt lỗi của dân tộc được bảo tồn và hướng đến mục tiêu phát triển thành sản phẩm du lịch cộng đồng.

Ông Nguyễn Ngọc Long – Giám Đốc Nhà hát Ca múa nhạc Tổng hợp Đam San cho biết: “Chúng ta là người hậu thuẫn, còn chủ thể vẫn là bà con thực hiện. Như lễ cầu mua thì bà con gần như giữ nguyên bản truyền thống. Qua việc phục dựng như thế này, không chỉ bảo tồn văn hóa hiện hữu chúng ta  nhìn thấy mà còn có những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp khác trong cộng đồng mà bà con sẽ hiểu, và gìn giữ, bảo tồn tốt hơn.”

Gắn liền với đời sống của cư dân nông nghiệp, các lễ hội truyền thống của người Bahnar, Jrai ở Gia Lai được xem là điểm hội tụ, hòa quyện giữa nhiều yếu tố truyền thống như: ẩm thực, đan lát, nhạc cụ… đã góp phần làm cho sắc màu văn hoá Tây Nguyên càng trở nên lung linh, kỳ vĩ và đậm chất sử thi. Trong tâm tưởng của những cư dân Bahnar, Jrai bản địa ở buôn làng Gia Lai thì lễ hội chính là dịp để gửi gắm niềm tin về cuộc sống mới ấm no, đủ đầy đồng thời chuyển tải thông điệp, đưa mọi người trở về với bản sắc truyền thống của người Tây Nguyên.

Kim Ngân – Ksor Tuối