Suốt thời gian 10 năm, từ 2012 – 2022, giá cà phê trong nước chỉ dao động từ 35-40 ngàn đồng/kg, không vượt được qua ngưỡng 40 ngàn đồng/kg. Thế nhưng, bước sang đầu năm 2023, bất ngờ giá cà phê tăng mạnh đầu tiên chạm mốc 43 ngàn đồng vào cuối tháng 1 và từ đó đến đến nay giá cà phê liên tiếp xác lập các kỷ lục mới về giá, cuối tuần qua vượt mốc 67 ngàn đồng/kg. Thông tin từ Vicofa, giá cà phê nhân xô tháng 6 tăng hơn 70% so với tháng 1 và tăng 50% so với cùng kỳ năm ngoái.

 Cà phê tăng cao nhất từ trước đến nay như vậy, tưởng chừng bà con nông dân trồng cà phê sẽ rất phấn khởi về mức tăng phi mã, nhưng thực tế họ dường như đang đứng ngoài câu chuyện tăng giá. Vì thường là kết thúc vụ thu hoạch, nhiều nông dân phải bán ngay để lấy tiền trang trải chi phí đầu tư và tiếp tục tái đầu tư vụ mới, nên thời điểm giá cà phê tăng cao thì không có nhiều nông dân còn cà phê bán ra để hưởng giá cao.

Ông Lê Quang Điền – Xã Bàu Cạn, huyện Chư Prông, Gia Lai nói: “Với giá cà như thế này thì thực tế từ khi tôi làm cà mấy chục năm nay chưa bao giờ giá cà được như thế này. Chúng tôi như kiểu đang trên mơ, nhưng giờ đến 95% bà con không còn cà để bán. Hưởng giá cao này nếu tính % thì 10 hộ thì khoảng 3 hộ được hưởng giá cao, còn lại phải bán trước để giải quyết về vấn đề đầu tư lại. Với giá như thế này, nếu cuối năm nay mà cà phê chỉ cần giữ ở mức 50 – 55 ngàn đồng /kg là bà con đã mừng lắm rồi.”

Anh Êu – Xã Glar, huyện Đăk Đoa, Gia Lai bày tỏ: “Gia đình tôi thấy cà phê giá cao thì phấn khởi nhưng tiếc là bán hết rồi, không còn giữ. Bây giờ trong làng không còn ai có cà phê. Cũng tiếc nhưng không biết làm sao vì bán hết rồi.”

Không chỉ riêng bà con nông dân đứng ngoài vòng tăng giá mà thực tế mức tăng không tưởng của cà phê trong thời gian qua cũng khiến cho doanh nghiệp bất ngờ. Trong khi khả năng tài chính có hạn, thêm vào đó tín dụng thu mua hàng xuất khẩu không còn rộng rãi nên nhiều doanh nghiệp gần như phải xoay vòng vốn bằng cách mua đến đâu xuất bán đến đó theo đơn hàng,  không có chuyện doanh nghiệp trong nước đầu cơ, tích trữ để khi giá tăng hưởng lợi. Theo quy luật thị trường, hàng càng khan, giá càng tăng. Kết quả là giá cà phê trên thị trường xuất khẩu lẫn trên sàn kỳ hạn liên tục lập đỉnh mới trong khi cả nông dân và doanh nghiệp đều không có hàng hóa để thực hiện giao dịch. Không những vậy, các doanh nghiệp sản xuất, chế biến cà phê lại đang chật vật trước sức ép tăng giá đầu vào như hiện nay. Mặt khác các doanh nghiệp trong nước đang lo ngại hiện tượng mất mùa do tác động El Nino có thể khiến tình trạng đầu cơ cà phê nguy cơ tái diễn trong khi doanh nghiệp trong nước không đủ khả năng tài chính để cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài (FDI).

Hồng Uyên – Viễn Khánh