Theo báo cáo của tổ chức Unicef, mỗi ngày có khoảng 720 ngàn hình ảnh khiêu dâm trẻ em được đưa lên mạng xã hội, một số vụ án mạng đau lòng liên quan đến trẻ em do mâu thuẫn trên thế giới ảo cũng đã từng xảy ra. Vấn đề bảo vệ trẻ em trước những nguy cơ bị xâm hại trên môi trường mạng đang là một yêu cầu cấp thiết khi 1/3 số người sử dụng Internet tại Việt Nam là thanh thiếu niên.
Ngày 06/12/2017, khi đang ngồi uống nước trước cổng trường, em Đinh Hoàng Long, 16 tuổi, khi đó đang học lớp 10, Trường THPT Nguyễn Chí Thanh, thành phố Pleiku, bị một thiếu niên lạ mặt tìm gặp và dùng súng quân dụng bắn vào đầu khiến em bị trọng thương và tử vong 1 ngày sau đó.
Ngày 02/4/2018 của Cơ quan Cảnh sát điều tra công an tỉnh Gia Lai đã có kết luận số 47 điều tra vụ án: Giết người, tàng trữ, sử dụng, chiếm đoạt trái phép vũ khí quân dụng và che giấu tội phạm, và truy tố 03 bị can là Huỳnh Văn Dũng, sinh năm 2001, Nguyễn Văn Tú, sinh năm 1987, Tống Duy Hùng, sinh năm 1983. Theo đó, bị cáo Dũng, người trực tiếp gây ra cái chết của em Long bị kết án 18 năm tù giam. Bản án thích đáng đã được đưa ra, kẻ phạm tội đã phải trả giá. Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra vụ án mạng đau lòng này mới lại là điều khiến nhiều người phải lo lắng, khi cả bị cáo và bị hại điều đang là trẻ vị thành niên.
Thượng tá Trần Trọng Sơn, Trưởng Phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh Gia Lai cho biết: “ “Nguyên nhân chính dẫn đến vụ án mạng này là do bị hại và bị cáo có mâu thuẫn từ trước đó trên facebook. Cả hai đều đang ở lứa tuổi vị thành niên nên muốn thể hiện cái tôi của mình. Hiện nay thì có rất nhiều chiêu thức liên quan đến dụ dỗ, lừa đảo trẻ em hay là khiêu chiến nhau thông qua mạng xã hội. Do vậy, các phụ huynh cần khuyên giải con em của mình cẩn trọng khi tiếp xúc với mạng xã hội, đặc biệt là tình trạng xâm hại tình dục trẻ em…”
Mạng xã hội không chỉ gây ra những mâu thuẫn dẫn đến vụ án tương tự như vừa nêu, mà còn là nơi có nguy cơ xảy ra những trường hợp có thể làm tổn hại đến tâm lí của trẻ em, trong đó có xâm hại tình dục. Đối tượng xâm hại tình dục trẻ em trên Internet thường tiếp cận trẻ em qua các trang Web khiêu dâm, qua facebook, cửa số chat khi các em chơi game. Với thủ đoạn này, tội phạm không cần lộ diện, không cần mất nhiều công sức nhưng tốc độ truyền bá hình ảnh đồi trụy rất nhanh. Trẻ em chơi game không được kiểm soát dễ dàng bị lôi kéo vào các nội dung khiêu dâm, đồi trụy. Trẻ sử dụng mạng xã hội như một kênh giao tiếp, trao đổi thông tin, hay đơn giản chỉ là để giải trí sau những giờ học tập, nhưng lại chưa ý thức được những rủi ro, dẫn đến nguy cơ bị xâm hại.
Em Đặng Hoàng Anh Thư, Lớp 4A, Trường TH số 2, TT Đak Đoa, huyện Đak Đoa nói: “Ở nhà thỉnh thoảng bố mẹ cũng hay cho con mượn điện thoại chơi game, học bài.”
Bà Trần Thị Hà Vân, Hiệu trưởng Trường TH số 2, TT Đak Đoa, huyện Đak Đoa cho biết: “Thế giới số rất phức tạp. Vì vậy, để bảo vệ học sinh của trường mình, nhà trường thường xuyên tăng cường công tác tuyên truyền, nhắc nhở các em hạn chế sử dụng điện thoại hoặc máy tính có nối mạng internet để trước mắt là bảo vệ sức khỏe, sau nữa là tránh những nguy cơ rình rập có thể xảy ra trên thế giới ảo…”
Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, điện thoại thông minh kèm theo thế giới những trò chơi đa dạng rất dễ gây nghiện đối với trẻ. Điều này khiến trẻ dần dần tách ra khỏi các mối quan hệ xã hội thông thường, ngay cả với cha mẹ. Trẻ em ngày nay chủ yếu giao tiếp qua những thiết bị công nghệ hiện đại mà gần như không phát triển các kỹ năng giao tiếp cơ bản, không giao lưu với thế giới bên ngoài dẫn đến lầm lì, bạo lực thậm chí là trầm cảm.
Thạc sĩ tâm lý Bùi Thị Kim Ngân, Giảng viên Trường CĐSP Gia Lai cho biết: “Những kỹ năng số, đặc biệt là kĩ năng xử lý hành vi của trẻ em còn rất kém. Chúng ta vẫn gọi là mạng ảo nhưng thực tế nó không ảo chút nào, những rủi ro là có thật, những hành vi tương tác và những tổn hại đến thể chất tinh thần của trẻ em cũng rất thật…”
Nghiện game từ khi mới 13 tuổi, đã có những lúc em học sinh này nghĩ tới chuyện bỏ học giữa chừng vì không thể tiếp thu được bài giảng của giáo viên, xa lánh bạn bè và thường hay cáu gắt. Tuy nhiên, may mắn là em đã nhận được sự động viên kịp thời của thầy cô, gia đình và bạn bè, cộng với sự kiên trì nỗ lực của bản thân, em dần đã thoát ra khỏi thế giới ảo để chuyên tâm cho việc học hành.
Em Bùi Tuấn Anh, Lớp 12A2, Trường THPT Trần Cao Vân, huyện Chư Sê nói: “Lúc trước em chỉ biết có chơi game, mặc dù cũng không đến nỗi phải chơi cả ngày lẫn đêm nhưng trong tâm trí em lúc nào cũng nghĩ đến game chứ không có việc gì khác. Bây giờ thì khác rồi, em đã bỏ được game, tâm trạng và tinh thần cũng thoải mái hơn, có nhiều thời gian cho gia đình và bạn bè hơn, và đặc biệt là em đã dần học tốt hơn…”
Không thể phủ nhận những lợi ích mà thế giới kĩ thuật số đem lại, như tăng cường khả năng tiếp cận thông tin, xây dựng kĩ năng làm việc trong môi trường công nghệ số và mang lại cho trẻ em một nền tảng để kết nối và biểu đạt quan điểm của các em. Sự hiện diện khắp nơi của các thiết bị kĩ thuật số khiến việc truy cập trực tuyến của trẻ em dễ dàng hơn, trong khi đó, kiến thức, kĩ năng về sử dụng internet an toàn và hữu ích của các em lại rất thiếu, do đó nguy cơ rủi ro cũng rất cao.
Bà RCom Sa Duyên, Phó Giám đốc Sở LĐ – TB&XH Gia Lai cho biết: “Biện pháp quan trọng nhất là các cơ quan quản lí cần thắt chặt an ninh mạng, kiểm duyệt thông tin và vô hiệu hóa các trang mạng phản cảm. Bên cạnh đó, cần tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của toàn xã hội về an ninh mạng và sử dụng công nghệ số an toàn, lành mạnh…”
Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra, trẻ em không thể đứng ngoài thế giới của Internet vạn vật. Đã đến lúc việc giáo dục cho các em những kĩ năng biết tự bảo vệ mình trên môi trường mạng cũng cần thiết như những kĩ năng trong cuộc sống hằng ngày. Để làm được điều này, cần tăng cường trách nhiệm và sự phối hợp của các cơ quan quản lí về công nghệ thông tin, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kĩ thuật số, nhà trường và mỗi gia đình./.
Quốc Linh, Mạnh Hà