Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo gắn liền với cuộc khởi nghĩa nông dân Tây Sơn vào thế kỷ XVIII của 3 anh em Nguyễn Nhạc-Nguyễn Huệ-Nguyễn Lữ, gồm 6 cụm di tích được phân bố tại các huyện Đak Pơ, Kông Chro, Kbang và  thị xã An Khê. Trong đó, An Khê trường, An Khê đình tại thị xã An Khê là trung tâm của quần thể di tích, cũng là nơi diễn ra các sự kiện, lễ hội quan trọng. Năm 1991, Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo đã được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích quốc gia.

Nhận thức rõ: Văn hóa là cội nguồn, tài nguyên quan trọng cho sự phát triển, những năm qua, thị xã An Khê đã đẩy mạnh thu hút các nguồn lực để bảo tồn và phát huy giá trị di sản Tây Sơn Thượng đạo. Đến nay, nhiều hạng mục công trình nằm trong quần thể di tích đã được trùng tu, tôn tạo như: Điện thờ Tam kiệt, đồi Mai Tam kiệt; hồ sen, lũy trúc, sân lễ hội…., tất cả mang đậm dấu ấn lịch sử triều đại Tây Sơn.

Ông Dương Thanh Hà, Trưởng phòng VH-TT thị xã An Khê, Gia Lai cho biết: “Thị xã cũng có nhiều việc làm, đặc biệt là đền bù, mở rộng di tích An Khê Trường, An Khê Đình, để có khu đầu tư cho đúng mức, tạo điều kiện nâng tầm giá trị; thứ 2 nữa là trở thành một điểm thu hút du lịch cho địa phương ở tương lai”.

Cùng với việc đầu tư, tôn tạo điểm di tích, các giá trị văn hóa phi vật thể cũng được chính quyền và người dân ở các nơi có di tích lưu giữ, phục dựng, góp phần tạo ra sức sống bền vững cho di sản.
Đã thành truyền thống, cứ vào mùng 4, mùng 5 tết âm lịch hàng năm, những người con vùng đất Tây Sơn Thượng đạo lại cùng tụ hội, bày tỏ lòng thành kính với các bậc tiền nhân; hòa mình trong không khí vui tươi của hội hát Cầu Huê – nét đặc sắc trong di sản văn hóa phi vật thể, tái hiện sinh động cho tình đoàn kết Kinh – Thượng trong buổi đầu người Việt lên vùng đất An Khê lập nghiệp.

Ông Nguyễn Hùng Vĩ, Chủ tịch UBND thị xã An Khê cho biết: “Chúng tôi tiếp tục khẳng định lại, tái hiện lại cuộc dấy binh khởi nghĩa đặc biệt là điểm tụ nghĩa 250 năm-Đây là sự khác biệt duy nhất  đối với phong trào nông dân Tây Sơn ở đất nước Việt Nam.  Một là phục vụ cho tham quan phát triển du lịch trên địa bàn thị xã An Khê, 2 là để ttiếp tục khẳng định lại truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước đối với lịch sử anh em nhà Tây Sơn trên vùng đất Tây Sơn Thượng đạo”.

Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo được Nhà nước  xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, đây không chỉ là niềm vui lớn, là niềm tự hào mà còn là nhân tố quan trọng để đánh thức tiềm năng, giá trị di sản trên vùng đất Tây Sơn Thượng đạo. Qua đó, từng bước đưa An Khê và các địa phương có di tích trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Gia Lai và cả nước, tạo nguồn lực cho sự phát triển bền vững . Đó cũng chính là trái ngọt từ sự đầu tư xứng tầm cho văn hóa.

Bà Nguyễn Thị Thanh Lịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai cho biết: “Trong việc quan tâm bảo tồn các giá trị lịch sử của Gia Lai ngoài mục đích bảo vệ, giáo dục truyền thống tô đậm hơn nét văn hóa đặc sắc tỉnh thì còn là nền tảng hình thành các sản phẩm du lịch

Tỉnh cũng đã giao nhiệm vụ cho các huyện chủ động xây dựng liên kết vùng với nhau/ đồng thời tỉnh cũng chủ động liên kết với tỉnh Bình Định và các tỉnh lân cận phục vụ phát triển văn hóa du lịch với các sản phẩm từ Bình Định đến An Khê-Kbang và các sản phẩm này bổ sung vào hồ sơ sau này chúng ta tiến hành làm hồ sơ công viên địa chất toàn câu ở Gia Lai”.

Theo dòng lịch sử, những người con thượng võ trên đất Tây Sơn Thượng đạo vẫn luôn trân quý, gìn giữ, phát huy  giá trị văn hóa truyền thống như một biểu tượng rất riêng của đất và người nơi đây.

Những giá trị tốt đẹp của cha ông đã gắn kết chặt chẽ với hơi thở hiện đại, kể những câu chuyện trong quá trình dựng nước, giữ nước, dựng xây quê hương của những con người hào kiệt đất An Khê – Đó là mạch nguồn tạo nên sức mạnh để nơi có miền di sản bứt phá, vươn lên trên hành trình phát triển ở tương lai../.

Kim Ngân, Mạnh Hà, Minh Vũ