Chiến thắng Đăk Pơ, một chiến công lớn nhất trên chiến trường Liên khu V, đứng hàng thứ hai sau chiến thắng Điện biên phủ, là trận đánh có quy mô mang tầm vóc lịch sử và ý nghĩa chiến lược quan trọng. Chiến thắng này đã khai thông tuyến giao thông huyết mạch, góp phần tạo nên những chiến thắng oanh liệt khác, tạo thuận lợi cả về thế và lực để buộc Pháp phải ký hiệp định Giơ- ne- vơ, sớm kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta. Tuy vậy, để làm nên chiến thắng lừng lẫy này, 147 cán bộ, chiến sĩ thuộc Trung đoàn 96 và các đơn vị của ta đã anh dũng hy sinh.
Các cựu binh Trung đoàn 96 cùng phóng viên trở lại chiến trường xưa.
44 năm sau, năm 1988, để ghi nhớ công ơn của 147 Đ/c đã hy sinh tại Đăk Pơ, Bộ LĐTB&XH cùng với tỉnh Gia Lai đã đầu tư xây dựng Đài tưởng niệm liệt sĩ chiến thắng Đăk Pơ. Tháng 4 năm 2001, Chủ tịch nước đã ký quyết định phong tặng Trung đoàn 96 danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tháng 12/2001, địa điểm chiến tháng Đăk Pơ được cấp bằng công nhận Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Nhưng theo Hội lịch sử Việt Nam cũng như nguyện vọng của rất nhiều CCB của Trung đoàn 96 Anh hùng thì vẫn còn nhiều băn khoăn, đó là việc cần thiết phải đánh giá đúng tầm vóc của chiến thắng Đăk Pơ, nhất là việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và xây dựng Đền, Đài tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại đây.
Ông Nguyễn Thế Giới- cựu chiến binh Trung đoàn 96 kể lại: "Cuối ngày 24 rạng sáng ngày 25 chúng tôi hành quân cấp tốc lên cheo leo đi 1 ngày đêm 25 và đêm 26 thì chiến tường đang thắng lợi rồi, toàn bộ hậu cần giao cho địa phương. Tức là 1 số cán bộ hậu cần của quân đội cùng với dân công chôn cất, thu gom vũ khí địch. Còn chúng tôi lo tiếp tục chiến đấu, sau này 1 số cán bộ ở trên và cán bộ địa phương có nói rằng ở vùng này có bệnh viện Dã chiến ở ngay cái Hồ và có tìm thấy một số ống tim ở phía đông thì ta nghi là ở đây có chôn cất liệt sĩ của ta, cho nên bây giờ chúng tôi cũng muốn đề nghị ở trên nghiên cứu xác nhận lại vị trí chính xác để khoanh vùng lại không làm nông nghiệp nữa mà để làm vùng nghĩa trang để cho dân đến thăm viếng anh em liệt sĩ đã hy sinh trong trận đánh".
Ông Thái Diệp – CCB Trung đoàn 96 khẳng định: Sau khi mình thắng trận này thì anh em phấn khởi. K17 chôn một chỗ đã xác định được chỗ chôn rồi nhưng chưa có nghĩa trang. Cách đây 2-3 năm có cán bộ của tỉnh xuống kiểm tra lại nơi chôn cất các hài cốt và đã nhiều lần kiến nghị xây nghĩa trang hoặc đền tưởng niệm Liệt sĩ tại Đak pơ …
Qua trao đổi chúng tôi được ông Bùi Bá Sơn – Chủ tịch UBND huyện Đăk Pơ cho biết: Từ khi còn an khê cũ những năm 90 thì huyện ủy UBND Huyện an khê cũng đã đặt vấn đề tìm kiếm quy tập Hài cốt liệt sĩ hi sinh tại trận đánh chiến thắng Đăk Pơ. Tuy nhiên sau nhiều lần tổ chức xác minh nhưng kết quả là không đạt tại vì không tìm được hài cốt liệt sĩ, đây là điều trăn trở lớn không những của An khê trước đây, của đảng bộ Đăk pơ và nhân dân Đăk pơ hôm nay. Mặc dù tìm không được nhưng qua các thông tin của các chú cựu chiến binh và của người dân địa phương chúng tôi cũng đã xác định khu vực chôn cất hài cốt và sẽ có nhiều biện pháp để rồi tiếp tục tìm kiếm quy tập cho được hài cốt liệt sĩ về nghĩa trang này.
Xác định khu vực chôn cất các liệt sĩ trong trận đánh Đak Pơ.
Đã 60 năm trôi qua, khu vực này mới chỉ được xác định là nơi chôn cất các liệt sĩ của Trung đoàn 96 hy sinh trong trận đánh ngày 24/6-1954. Mặc dù các ngành chức năng, chính quyền địa phương, đã cố gắng nỗ lực tìm kiếm nhưng đến nay việc cất bốc, quy tập các hài cốt liệt sĩ vẫn chưa thực hiện được. Đây thực sự là nỗi băn khoăn, trăn trở của các thế hệ chúng ta hôm nay./.
Gia Cư-T.Sáng