Sáng sớm ngày cuối năm, góc nhỏ miền biên giới Mooc Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ đã rộn rã không khí của ngày Tết. Gia đình bà Hà Thị Khìn trở nên nhộn nhịp hơn hẳn những ngày thường. Con cháu đều tụ họp đông đủ để chuẩn bị đón tết. Ở nơi vùng biên này, gia đình bà hiếm khi đông vui như vậy. Hôm nay, bà cùng các con sẽ gói bánh chưng để dâng lên tổ tiên. Bánh chưng của người Tày- Nùng là loại bánh chưng dài, khác với bánh chưng vuông của người kinh. Việc gói bánh được làm rất cẩn thận, công phu. Gạo làm bánh là loại nếp trắng, thơm ngon; thịt- nguyên liệu làm nhân bánh cũng được chọn từ con lợn ngon nhất do gia đình tự nuôi từ nhiều tháng trước. Công việc gói bánh thường do những người phụ nữ đảm nhận, ở đó, những đôi bàn tay khéo léo được dịp trổ tài.

Bà Khìn nói: “Ngày tết con cháu về sum họp gói bánh gù, bánh cóc mò bánh truyền thống ngày xưa của ông bà. Năm nào cũng làm như vậy để con cháu nhớ về quê hương”.

Ngày Tết, người Tày- Nùng chuẩn bị tươm tất những món ăn truyền thống như gà trống thiến, khâu nhục, cô sao sát xíu… Vì ở xa quê hương, nên nhiều món ăn cũng được biến tấu cho phù hợp với điều kiện gia đình, bên cạnh đó họ cũng tận dụng những sản vật địa phương để dâng lên tổ tiên. Việc chuẩn bị mâm cỗ cúng luôn là lúc nhộn nhịp nhất, không phân biệt già, trẻ, gái trai, mỗi người một việc, mâm cỗ với đầy đủ lễ vật được nhanh chóng hoàn thành.

Người Tày- Nùng ăn tết không cầu kỳ, tốn kém, nhưng lại chu tất và trịnh trọng. Công việc chỉnh trang bàn thờ thường được giao cho người đàn ông, có vị trí cao nhất trong gia đình. Mọi việc hương khói đều được làm rất tỷ mỉ, trên bàn thờ lúc nào cũng có 1 ngọn đèn sáng với ý nghĩa soi đường cho cho các cụ về ăn tết cùng con cháu.

Ông Lê Hồng Sơn, làng Moóc Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ cho biết: “Năm cũ đã qua, năm mới lại đến, con cháu gia đình có mâm cơm cúng lên tổ tiên để mời ông bà đến ăn tết cùng con cháu”.

Mùng 1 tết cha, mùng 2 tết mẹ. Tết cũng là lúc những con cháu ở xa quây quần tụ họp, báo hiếu cha mẹ. Lúc này cũng là lúc những thế hệ trước dặn dò thế hệ sau đoàn kết, yêu thương giúp đỡ nhau, gìn giữ nét văn hóa đặc trưng của dân tộc mình và cùng nhau quây quần bên mâm cơm ngày Tết, thưởng thức những món ăn đặc biệt hơn ngày thường, cùng nâng chén rượu chúc nhau những lời chúc tốt lành đầu năm.

Ông Lê Hồng Sơn, làng Moóc Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ cho biết: “Hôm nay con cháu về tập trung, mừng 1 năm cũ qua, năm mới thắng lợi. Cầu năm mới sức khỏe, làm ăn phát đạt và nhớ lại truyền thống của dân tộc mình. Cũng mong các dân tộc khác trên đất nước có những ngày tết vui vẻ. Dù xa quê nhưng vẫn giữ truyền thống”.

Phong tục đón Tết truyền thống của người Tày- Nùng ở Tây Nguyên là nét văn hóa đặc trưng với những trò chơi dân gian mang tính cộng đồng như làm cỏ, hay ngâm những hát Sli, hát lượn thật ngọt ngào và tình tứ….

Dù định cư trên vùng đất mới cách quê hương cũ hơn 1.000 km nhưng người Tày – Nùng ở Gia Lai vẫn giữ được những phong vị truyền thống độc đáo và trở về nguồn cội khi tạo ra “hồn Tết” riêng cho dân tộc mình. Họ coi nơi ở mới như quê hương thứ 2, sống hòa thuận với người dân bản xứ. Những nét văn hóa họ mang theo góp phần đa dạng và làm phong phú thêm đời sống tinh thần của cộng đồng Tây Nguyên./.

Nhâm Dung, Minh Trung