Cách TP Pleiku chừng 60km, theo hướng Đông Nam theo Quốc lộ 14 rẽ sang Quốc lộ 25, vượt qua đèo Chư Sê là chúng ta tới Khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện. Khu di tích này đã được Bộ Văn hóa -Thông tin (nay là bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích cấp quốc gia theo Quyết định số 281 ngày 24/3/1993. Khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi nằm ở ngọn Chư Tao Yang (hay còn gọi là núi Ba Hòn). Sở dĩ gọi là núi Ba Hòn bởi trên đỉnh núi có một hang đá được tạo thành bởi 3 viên đá xếp chồng lên nhau, cạnh đó là 1 cái hang, nơi trước kia các Ptao Apuih dùng để cất gươm thần và các đồ vật cúng tế thần linh… Theo cư dân trong vùng, trên ngọn núi này còn có 1 tảng đá được hình thành tự nhiên, nhìn từ xa trông giống hình 1 con voi – Lý giải về điều này, người già trong làng kể lại: Ngày xưa trong vùng có khá nhiều voi và mỗi lần xuống núi các Pơtao Apuih thường hay dùng voi để cỡi. Suốt hơn 5 thế kỷ qua, câu chuyện về gươm thần của Pơtao Apuih vẫn luôn lưu dấu trong lòng người dân bản địa cùng niềm tin vạn vật lữu linh, về sự linh thiêng của thanh gươm được giấu kín như một báu vật để cầu cho mưa thuận gió hòa, giữ cho cuộc sống được bình yên, không xảy ra thiên tai địch họa…

Hiện nay, khu di tích còn lưu giữ: Gươm thần, là báu vật trung gian để Ptao Apuih giao tiếp với thần linh, thực hiện các nghi thức cúng tế; bộ chiêng Ơi Tú, chỉ được dùng trong lễ cầu mưa, gồm: 3 chiếc cồng, 1 chiếc trống…

Nếu có dịp ghé thăm, du khách sẽ được trải nghiệm khám phá những điều thú vị, để rồi hiểu thêm về vùng đất nhuốm màu huyền ảo Plei Ơi…

 Ông Phạm Văn Trần Hưng, Phó trưởng phòng Văn hóa & Thông tin huyện Phú Thiện, Gia Lai cho biết: “Plei Ơi là vùng đất có nhiều giá trị văn hóa của địa phương chúng tôi. Để phát huy giá trị của khu di tích, trong năm 2018, từ nguồn vốn phân bổ của các cấp, chúng tôi sẽ xây dựng thêm các hạng mục, như: Lối đi lên núi, và theo lộ trình, từng năm sẽ đầu tư hoàn thiện xây dựng theo quy hoạch… để khu di tích này trở thành điểm đến hấp dẫn du khách”.

Năm 2015, Lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apuih, ở Plei Ơi được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, theo Quyết định số 1877, ngày 8/6/2015 của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch; khu di tích này cũng nằm gần hồ thủy lợi Ayun Hạ… nên có rất nhiều lợi thế để phát triển du lịch.

Ông Rơ Mah Thuyên, Phó Chủ tịch UBND xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, Gia Lai cũng cho biết: “Chúng tôi cũng tăng cường tuyên truyền để bà con có ý thức, trách nhiệm bảo tồn khu di tích lịch sử – văn hóa Plei Ơi, để sau này làm thêm ao đâm trâu của Vua lửa thứ 12. Song song đó, gắn liền với giữ gìn bản sắc văn hóa của Plei Ơi là phát triển du lịch, tạo công ăn việc làm cho nhân dân trong vùng. Trước mắt, trong năm 2018 chúng tôi dự tính sẽ tổ chức lễ hội ẩm thực để giới thiệu quảng bá du lịch. Ở vùng này, ngoài rượu ghè của đồng bào thì còn có các loại cá từ hồ Ayun Hạ, cùng với các món ẩm thực của bà con, chúng tôi tin rằng du khách sẽ rất thích khi được thưởng thức”.

Với những giá trị đang hiện hữu sẽ là cơ sở nền tảng kết hợp với việc được đầu tư xây dựng xứng tầm… Plei Ơi sẽ trở thành trung tâm kết nối các điểm đến trong hành trình trải nghiệm của du khách khi tới vùng đất này… Vì chỉ cách Plei Ơi không xa là làng Rbai, xã Ia Piar – Nơi vẫn đang giữ gìn và duy trì tổ chức nghi lễ cúng cầu mưa vào cuối tháng 3 theo lịch dương hàng năm. Do đó, khi tới huyện Phú Thiện, du khách sẽ có thêm sự lựa chọn trong hành trình kết nối tâm linh, khám phá, trải nghiệm trong các tuor du lịch cộng đồng./.

Song Nguyễn- Phan Nguyên – Cao Dũng