Nhắc tới di sản huyện Phú Thiện thì không thể bỏ qua Di tích lịch sử Văn hóa cấp quốc gia Plei Ơi, nơi có ngọn núi Chư Tao Yang, tương truyền là địa điểm cất giấu gươm thần để các Pơtao Apuih ngày trước làm lễ cầu mưa, cầu mong đem lại cho dân làng cuộc sống mạnh khỏe, mùa màng mưa thuận gió hòa.

Dưới chân núi Chư Tao Yang hôm nay là một không gian thoáng mát, nhiều công trình được phục dựng như: nhà dài của người Jrai, nhà Vua lửa, nhà để gươm… đây được ví là một bảo tàng thu nhỏ, lưu giữ những hiện vật gắn liền với 14 đời (Vua lửa) và các nghi lễ của người Jrai bản địa, là minh chứng rõ nét cho một nền văn hóa nông nghiệp.

Chị Nguyễn Thu Trang, cán bộ phụ trách Di sản & Du lịch, Phòng VH-TT huyện Phú Thiện giới thiệu thêm: “Đây là những tư liệu giới thiệu khái quát về cuộc đời các vua lửa: Bức tranh vị vua lửa thứ 13 Siu Nhót cúng cầu mưa, còn đây là khu vực cất giữ gươm thần trước kia, thanh gươm được cho là có sức mạnh hô mưa, gọi gió phù trợ cho dân làng; còn đây là những hình ảnh tái hiện lại lễ cầu mưa do trợ tá Rơ Lan Heo thực hiện với điệu múa của chim Kư Rứ trong ngày rước Gươm về nơi mới”.

Huyện Phú Thiện nay đã phủ lên một màu xanh tươi mới, dòng nước Ayun Hạ đã chảy đến từng chân ruộng, đồng bào Jrai đã biết sản xuất lúa nước từ 2-3 vụ mỗi năm thay vì chỉ trong chờ vào nguồn nước trời. Tuy nhiên, không vì thế mà đức tin về thần gươm, Vua lửa làm ra mưa, ra gió bị lãng quên, những nét đẹp văn hóa nhuốm màu thời gian nay lại mang trong mình một sức sống mới trên vùng đất di sản.

Vài năm trở lại đây, lễ hội Cầu mưa nét văn hóa đặc trưng của vùng thung lũng Cheo Reo-Phú Thiện tưởng chừng bị thất truyền đã được bà con Jrai làng Rbai, xã Ia Piar tái hiện. Vẫn còn đó những nghi lễ của một buổi cầu mưa giải hạn, với ước mong được mùa màng tốt tươi, cuộc sống đủ đầy…

Ông Nay Bluôn, làng R’Pai A, xã Ia Piar, huyện Phú Thiện, Gia Lai chia sẻ: “Một năm chỉ có 1 lần tức là dịp đây cơ hội để gặp nhau, trao đổi cuộc sống, cách làm ăn về trồng trỉa. Buôn làng chúng tôi nay mở lễ hội đây cải bộ lại những gì, phương thức phù hợp phát triển hơn, để du khách, con cháu có thời gian cùng về tham dự thấy tận mắt, chứng kiến buôn làng truyền thống của ông bà, tổ tiên”.

Từ một hoạt động mang đậm yếu tố tâm linh, có sức ảnh hưởng lớn đến cư dân bản địa vùng Tây Nguyên, lễ cúng Cầu mưa của người Jrai đã trở thành một sự kiện, lễ hội văn hóa hết sức độc đáo. Đặc biệt, từ khi lễ cúng cầu mưa” của Yang Pơtao Apui được Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia thì đã có đông đảo du khách gần xa về tìm về với vùng đất “thung lũng vàng” để tham dự lễ hội hàng năm.

Nhà văn Văn Công Hùng, Gia Lai nêu: “Từ những việc làm của cộng đồng này thì nó kết nối được với du lịch, với nhu cầu hiện nay của con người đó muốn khám phá, thăm thú tất cả các thứ từ những cái tâm linh cụ thể tạo thị trường du lịch vậy là nó vừa mang ý nghĩa tâm lý, ý nghĩa đời sống rất lớn”.

Ông Phạm Văn Phương, Bí thư Đảng ủy xã Ia Piar, huyện Phú Thiện, Gia Lai cho biết: “Trong lễ cúng gắn với đó là trưng bày các sản phẩm thổ cẩm, cồng chiêng, ghè rượu và các món ăn truyền thống đặc trưng của người Jrai phục vụ cho du khách. Thông qua lễ cúng duy trì này làng và xã sẽ kết nối với việc phát triển du lịch từ đó sẽ góp phần bảo tồn phát huy nghi lễ cúng cầu mưa tại địa phương”.

Với những cư dân Jrai nơi đây, giờ lễ cúng cầu mưa không đơn thuần là nghi lễ cầu mưa thuận gió hòa mà nó còn là hoạt động tìm sự nhân hòa qua sự kết nối, thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng. Riêng với những vị khách phương xa, lễ hội là một không gian làng sống động, bên những câu chuyện kể huyền bí, thú vị giúp du khách cảm nhận rõ nét đẹp, chiều sâu văn hóa, tính ngưỡng đa sắc màu trong đời sống của cư dân nông nghiệp Tây nguyên./.

 Kim Ngân, Minh Vũ, Cao Dũng