Nhìn lại sau hơn 1 năm Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực, xuất khẩu nông sản của Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng sang EU có mức tăng trưởng tích cực, chủ yếu là nhóm hàng nông sản như cà phê, hạt điều, cao su, rau quả, hạt tiêu, gạo, chè…Vậy, Gia Lai đã và sẽ tận dụng các cơ hội xuất khẩu thông qua Hiệp định EVFTA như thế nào, là tiêu điểm mà chúng tôi sẽ đề cập trong phóng sự sau.

Doanh nghiệp Gia Lai đẩy mạnh xuất khẩu những sản phẩm được ưu đãi từ EVFTA

 Công ty TNHH Vĩnh Hiệp là một trong hai doanh nghiệp đầu tiên của tỉnh Gia Lai được Bộ Nông nghiệp & PTNT chọn xuất khẩu những lô cà phê đầu tiên của Việt Nam sang EU ngay sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ ngày 1/8/2020. Đến nay, sau hơn 1 năm Hiệp định EVFTA có hiệu lực, lượng hàng hóa xuất khẩu sang EU của đơn vị này duy trì đều đặn nhờ tận dụng tốt các ưu đãi về thuế quan được áp dụng tại hiệp định. Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Công ty TNHH Vĩnh Hiệp đạt trên 172 triệu  USD, tăng hơn 40% so với năm 2020, trong đó thị trường EU chiếm đến 60% kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp.

Ông Thái Như Hiệp, Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Giám đốc Công ty TNHH Vĩnh Hiệp cho biết: “Năm nay tăng trưởng của công ty rất tốt về hồ tiêu, cà phê, trong đó về cà phê rang xay, hòa tan…đây là động lực từ Hiệp định EVFTA, mở ra cơ hội cho DN.  Đơn vị chúng tôi có thêm động lực bền vững là làm sao giữ được vùng nguyên liệu, không để chảy máu vùng nguyên liệu, chúng ta phải đảm bảo được vùng nguyên liệu để xuất khẩu tốt, góp phần tăng trưởng kinh tế của địa phương và giúp cho người lao động có công ăn việc làm”.

Năm 2021 cũng là năm thành công đối với Công ty XNK rau quả Đồng Giao (DOVECO) Gia Lai – đây cũng là doanh nghiệp được Bộ Nông nghiệp & PTNT chọn xuất khẩu những lô chanh dây đầu tiên của Việt Nam sang EU khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực. Mặc dù dịch dịch Covid – 19 đã làm đứt gãy nhiều chuỗi cung ứng hàng hóa trên thế giới, song năm 2021sản lượng và kim ngạch xuất khẩu của đơn vị vẫn đạt mức tăng khá hơn so với năm 2020. Tổng sản lượng các mặt hàng xuất khẩu của công ty đạt gần 32.800 tấn sản phẩm với kim ngạch xuất khẩu đạt xấp xỉ 70 triệu USD. Các sản phẩm công ty đang sản xuất và xuất khẩu gồm chanh dây, dứa, xoài, chuối, thanh long NFC, với thị trường xuất khẩu chính là EU, Trung Quốc, Bắc Mỹ, trong đó riêng thị trường EU chiếm khoảng 50% tổng kim ngạch xuất khẩu.  Hiện Công ty đã xây dựng được vùng nguyên liệu đáp ứng được trên 60% nhu cầu của nhà máy, trong đó chanh dây có diện tích 6.500 ha, dứa 500 ha.

Ông Đinh Văn Tĩnh, PGĐ Công ty TNHH MTV  XNK rau quả DOVECO Gia Lai cũng nói: “Năm nay lượng xuất khẩu của  công ty ước tính tăng 115% so với cùng kỳ năm ngoái. Số lượng sản xuất tăng 130%.  Trong đó thị trường EU theo Hiệp định EVFTA chiếm 50% tổng sản lượng xuất khẩu của công ty.  Các sản phẩm công ty đang xuất sang thị trường EU bao gồm chanh dây, dứa, xoài và một số loại hoa quả khác như: bơ, thanh long. Trong đó, đặc biệt chanh dây chiếm gần 50%, dứa 30%, còn lại là hoa quả khác”.

 Hiện toàn tỉnh Gia Lai có khoảng 30 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu. Các mặt hàng xuất khẩu đã có mặt trên thị trường của gần 40 quốc gia, trong đó, thị trường xuất khẩu ở các quốc gia thuộc châu Âu chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Mặc dù chúng ta đã đạt được những kết quả tích cực về xuất khẩu hàng hóa nông sản sang EU, song theo đánh giá của Bộ NN & PTNT thị phần nông sản Việt Nam trên thị trường EU còn nhỏ, hàng nông sản xuất khẩu chủ yếu dưới dạng thô, cạnh tranh về giá ở phân khúc thấp. Vấn đề này được Bộ trưởng Bộ NN & PTNT Lê Minh Hoan đề cập tại buổi làm việc với lãnh đạo UBND tỉnh Gia Lai vào cuối năm 2021 vừa qua.

Đồng chí Lê Minh Hoan, Ủy viên BCH TW Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & PTNT cho biết:“Hiện nay hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang EU vẫn chủ yếu dừng lại ở thị trường có phân khúc thấp, chưa tiếp cận được các thị trường lớn. Tôi nghĩ làm sao để hàng hóa Việt Nam được có mặt ở các hệ thống, cửa hàng lớn ở EU là vấn đề cần phải suy nghĩ. Vì vậy, muốn xuất khẩu qua EU phải tiếp cận theo chuỗi giá trị, quy trình canh tác theo các tiêu chuẩn của EU và tất cả phải được chuẩn á. DN vẫn đang còn tư duy buôn chuyến  chính chúng ta không có sự liên tục. Vì vậy địa phương phải xây dựng cho mình những trung tâm sản xuất đạt tiêu chuẩn xuất khẩu và có hệ thống hạ tầng logictist, tiếp cận công nghệ bảo quản”….

 Ý kiến của Bộ trưởng Bộ NN & PTNT Lê Minh Hoan cũng đặt ra cho các doanh nghiệp nhiều vấn đề cần phải suy nghĩ để thay đổi phương thức tiếp cận với thị trường EU, từ đó tận dụng được tốt nhất các cơ hội cũng như những ưu đãi về thuế quan mà EVFTA đang áp dụng. Gợi mở về cách tiếp cận mới, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã bắt đầu từ câu chuyện của ngành cà phê.

Đồng chí Lê Minh Hoan, Ủy viên BCH TW Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & PTNT nêu:

 Đã đến lúc chúng ta phải nghĩ khác đi, phải kích hoạt cả chuỗi ngành hàng cà phê và có sự liên kết giữa các tỉnh Tây Nguyên. Chúng ta kết hợp giữa đặc điểm của từng địa phương nằm trong sự liên kết vùng Tây Nguyên trong ngành hàng để tạo ra quy mô lớn hơn, tạo ra thương hiệu mạnh hơn. Thương hiệu cà phê Tây Nguyên và dưới thương hiệu cà phê Tây Nguyên là thương hiệu cà phê của từng địa phương để khi mà chúng ta muốn đi xa thì chúng ta cùng nhau mà đi. Từng địa phương, từng DN của mỗi địa phương hợp sức lại để tạo ra hệ sinh thái cho ngành cà phê, tạo ra dấu ấn thị trường dưa vào quy mô đủ lớn, dựa vào đặc điểm bản sắc riêng của Tây Nguyên chúng ta cộng hưởng trở thành một giá trị của hạt cà phê để đi xa và đi cùng với nhau một cách bền vững. Bộ NN & PTNT sẽ tiếp tục dự án Vnsat và một số dự án phát triển cà phê bền vững. Cà phê Tây Nguyên, chúng tôi sẽ đặt hạ tầng cơ sở logictist để hạt cà phê của chúng ta tạo ra những giá trị gia tăng cao, có những sản phẩm tinh chế hơn, nhiều sản phẩm vượt trội hơn, tạo ra chuỗi ngành hàng cà phê và thu nhập cho người trồng cà phê. Hiệp định EVFTA mở ra cho chúng ta một cơ hội rất lớn nhưng đến giờ này chúng ta thấy rằng, do nhiều lý do mà nông sản, trong đó có cà phê chỉ chiếm một thị phần nhỏ so với thị trường EU. Hàng năm chúng tôi đã làm việc với các tổ chức quốc tế và các cơ quan của Việt Nam tại Liên minh châu Âu, để thấy rằng chúng ta phải có một cách khác để tận dụng Hiệp định EVFTA tốt hơn. Do đó sắp tới chúng tôi sẽ xây dựng Đề án riêng về xuất khẩu nông sản sang EU. Có một chiến lược để làm sao nông sản chúng ta có vị trí vững trãi trong hệ thống EU chứ không phải chúng ta đi từng chuyến hàng của DN, vừa gặp phải nheièu rủi ro mà chi phí lại cao, còn nếu chúng ta đi cùng nhau thì chi phí sẽ giảm sức cạnh tranh lớn hơn và chúng ta phải lập những liên minh những nhà xuất khẩu cà phê của VN, đặc biệt là ở khu vực Tây Nguyên. Bộ NN sẽ thông qua các cơ quan thương vụ ở Liên minh châu Âu để rồi họ sẽ thông tin thường xuyên về nhuc ầu, thị hiếu, tiêu dùng và về mặt pháp lý ở châu Âu. Bên cạnh thời cơ khi mở ra thị trường mới thì họ cũng đưa ra những hàng rào kỹ thuật rất nghiêm ngặt , đối với Tây Nguyên là vùng rừng nhiều, một trong những vấn đề mà họ đang xây dựng dự thảo, đó là họ sẽ cấm nhập những mặt hàng nhập khẩu nếu sản xuất ở những rừng mà chúng ta khai thác không có tổ chức. Do đó chúng ta muốn vươn ra thế giới một cách bền vững thì chúng ta cũng tư duy lại từ trồng cho đến sản xuất phù hợp với những yêu cầu về biến đổi khí hậu, yêu cầu tiêu dùng xanh, chúng ta không chỉ dừng lại ở hạt cà phê ngon mà còn cả về truy xuất nguồn gốc của cà hê được trồng, sản xuất như thế nào, có ảnh hưởng đến môi trường, biến đổi khí hậu hay không? Sắp tới chúng tôi sẽ cùng các DN và bản thân DN phải ý thức rằng chúng ta muốn đi xa thì phải đi cùng nhau và Bộ NN & PTNT sẽ cùng các bộ khác sẽ vào cuộc để đưa nông sản sang EU, trong đó có mặt hàng cà phê.

Từ các giải pháp mà Bộ trưởng Bộ NN & PTNT vừa đề cập nhằm tổ chức sản xuất lại vùng nguyên liệu để nâng cao và phát triển bền vững ngành Cà phê Tây Nguyên cũng là định hướng phát triển mà tỉnh Gia Lai đã và đang tập trung thực hiện thông qua “Đề án phát triển cà phê chất lượng cao”.

 Khởi động Đề án phát triển cà phê chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Gia Lai

Gia Lai là 1 trong 11 địa phương trong nước được Bộ NN & PTNT chọn và hỗ trợ để triển khai thực hiện Đề án phát triển cà phê chất lượng cao. Đề án triển khai tại 4 huyện, bao gồm: Đak Đoa, Đức Cơ, Chư Prông, Chư Pah và có 6 hợp tác xã được chọn cùng tham gia. Tại 4 địa phương trên, dự án sẽ đầu tư nâng cấp và cải tạo gần 12km đường giao thông phục vụ sản xuất nông nghiệp, kết nối vùng trồng nguyên liệu với khu sản xuất, chế biến và liên kết vùng. Ngoài ra sẽ đầu tư xây dựng 3 si lô vùng nguyên liệu để thu mua, bảo quản cà phê chất lượng cao với quy mô 1.300 tấn. Các địa phương cũng như hợp tác xã được chọn tham gia rất ủng hộ việc triển khai thực hiện đề án để phát triển cây cà phê một cách bền vững, nâng cao chất lượng hạt cà phê, đáp ứng các tiêu chuẩn về xuất khẩu, từ đó tận dụng tốt các cơ hội mang lại thông qua các hiệp định thương mại tự do đã được ký kết, đặc biệt là Hiệp định EVFTA.

Ông Trần Quốc Hưng, Chủ tịch HĐQT HTX Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp xã Ia Tiêm, huyện Chư Sê, Gia Lai cho biết: “Tham gia vào dự án cà phê chất lượng cao thì bà con nông dân được rất nhiều cái lợi. Thứ nhất là nâng cao giá trị cà phê xuất khẩu, thứ hai là người nông dân làm chủ được sản phẩm cà phê làm ra, giá thành sản phẩm cao hơn. Nên khi triển khai khai đề án này thì bà con nông dân rất phấn khởi và từ đó nâng cao được vai trò của HTX. Đối với vai trò HTX thì trước mắt phải tuyên truyền tốt cho bà con nông dân, muốn cà phê đạt chất lượng thì khâu sản xuất phải được cải tiến lại, thứ hai là phải có sự đầu tư hơn và công tác thu hoạch cũng như chế biến phải được đảm bảo”.

Ông Nguyễn Thế Minh, Chủ tịch HQQT kiêm Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Nghĩa Hòa, huyện Chư Păh, Gia Lai cũng nói: “Khi tham gia vào đề án có nhiều quyền lợi, được nhà nước quan tâm hỗ trợ làm đường giao thông để bà con vận chuyển, chúng tôi mong nuốn theo chuỗi này lâu dài để được cải thiện về chất lượng cà phê. Vừa qua khảo sát thì bà con cũng tự nguyện hiến đất để làm đường và bà con mong muốn đề án triển khai càng sớm càng tốt”.

 Với tổng diện tích gần 97 nghìn 400 ha, Gia Lai là tỉnh có diện tích cà phê lớn thứ 4 trong cả nước. Trong đó, sản phẩm cà phê Robusta của Gia Lai được các chuyên gia đánh giá cao bởi hương vị đặc trưng riêng, được ưa chuộng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Tích cực triển khai Đề án phát triển cà phê đặc sản là cách mà chính quyền đồng hành cùng với người nông dân và doanh nghiệp để nâng tầm giá trị ngành Cà phê trên trường quốc tế.

Ông Đoàn Ngọc Có, PGĐ Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Gia Lai cho biết: “Bộ NN & PTNT đã ban hành Đề án phát triển cà phê đặc sản trên cả nước, trong đó có tỉnh GL. Sở Nông nghiệp & PTNT đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch thực hiện trên địa bàn tỉnh, đến năm 2025 xác định 1.200 ha, 2030 khỏang 3 ngàn ha cà phê đặc sản, sẽ tạo ra chất lượng cà phê đặc sản chỉ có Gia Lai mới có chất lượng riêng. Sau khi UBND tỉnh ban hành Kế hoạch, ngành Nông nghiệp đã ban hành hướng dẫn các địa phương lựa chọn những vùng cà phê kể cả về giống, quy trình chăm sóc, đầu tư để tạo ra cà phê đặc sản theo quy trình hướng dẫn của Bộ NN & PTNT”.

Hồng Uyên, R’Piên, Viễn Khánh