Từ lâu hát Then, hát Lượn, đàn Tính đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của bà con dân tộc Tày, Nùng ở vùng núi phía Bắc. Nét văn hóa đặc trưng ấy đã ăn sâu vào tâm hồn để rồi chính những lời ca, tiếng đàn lại trở thành hành trang của những con người chân chất đi lập nghiệp tại mảnh đất mới. Giữa bát ngát rừng xanh bao phủ, tiếng đàn tính rộn ràng hòa với tiếng hát ngọt ngào nơi miền biên giới Đức Cơ hoang sơ đã góp phần làm đa dạng văn hóa trên vùng đất Tây Nguyên… Trong không khí vui tươi, rộn ràng của Tết Kỷ Hợi 2019, mời quý vị và các bạn cùng chúng tôi tìm hiểu nét đẹp văn hóa ấy qua phóng sự sau.
Đông qua đi Xuân lại đến, Đức Cơ khoác lên mình chiếc áo mới tươi trẻ tràn đầy sức sống. Ở làng Mook Trê, xã Ia Dom, nơi đang có hơn 20 hộ người dân tộc Tày, Nùng sinh sống, cũng đang rộn ràng lời ca, tiếng hát chào mừng năm mới đến. Bên chén rượu xuân ngày Tết, những điệu Then ngọt ngào, đằm thắm được cất lên quyện với thanh âm của đất trời làm say đắm lòng người.
Chị Lê Thị Tới – Làng Mook Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ chia sẻ: “Tôi vào đây lập nghiệp ở Tây Nguyên nhưng vẫn mang theo tiếng đàn tiếng hát của dân tộc để giữ lấy bản sắc của quê hương mình. Hát thì mình phải biết luyến láy theo từng làn điệu. Mỗi bài hát có một làn điệu khác nhau”.
Với người Tày, Nùng, “then” có nghĩa là bầu trời. Hát Then vốn được coi là “điệu hát thần tiên” để gửi gắm những mong muốn tốt lành của con người đến với thiên giới, cầu xin may mắn, bình an, ấm no và hạnh phúc cho cộng đồng và gia đình. Vì thế, dù xa quê hương hơn 1000 km nhưng mỗi khi có dịp, họ lại gặp nhau với tà áo chàm để cất lên những thanh âm quen thuộc. Những câu hát trầm bổng ngân nga không chỉ để giao duyên mà còn là món ăn tinh thần, sợi dây kết nối của tình cảm, tình anh em, bạn bè.
Bà Hoàng Thị Sơn – Làng Mook Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ nói: “Ngày Tết không thể thiếu được điệu hát then để cầu mong năm mới sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt, thịnh vượng”.
Để có những giai điệu Then trong trẻo, ấm áp thì cây đàn Tính là một yếu tố đặc biệt quan trọng. Đàn được chế từ quả bầu và gỗ lấy từ rừng; gồm ba bộ phận chính là bầu vang, cần đàn và dây đàn. Đàn tính thường có 2 hoặc 3 dây, tạo ra những nhịp điệu vừa lảnh lót lại êm dịu, vừa ngọt ngào lại mạnh mẽ, nhưng có lúc lại như sự tỉ tê, giãi bày…
Anh Bế Ích Bản – Làng Mook Trê, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ cho biết: “Học đàn tính phải học vài ba năm, phải học từng gam. Những bản sắc này từ ông cha để lại mình không thể quên được. Để khi tụ họp với nhau lại giao duyên, học hỏi kinh nghiệm làm ăn”.
Với bản tính cần cù cộng với sự trù phú của mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ, đời sống của bà con các dân tộc phía Bắc tại Đức Cơ đang ngày càng sung túc hơn. Cộng đồng các dân tộc phía Bắc nói chung, dân tộc Tày – Nùng nói riêng không chỉ chung tay xây dựng quê hương mới ngày càng giàu đẹp mà còn góp phần không nhỏ tạo nên sự đa dạng văn hóa cho vùng đất này. Một mùa Xuân mới nữa đang đến cũng là lúc tiếng hát Then, điệu Tính được cất lên, len lỏi qua những rặng núi cao, tỏa khắp những con đường nhỏ uốn lượn…
Nhâm Dung, Minh Trí