Với người Việt Nam, bánh tráng được xem là món ăn truyền thống mang đậm hương vị quê nhà và trên dải đất Việt Nam hình chữ “S”, từ Bắc đến Nam cũng có rất nhiều làng nghề làm bánh tráng với những đặc trưng riêng của mỗi làng nghề. Cùng với xu thế phát triển của công nghệ, nghề làm bánh tráng tại nhiều địa phương cũng dần có những thay đổi với các phương tiện máy móc hiện đại. Tuy nhiên tại vùng đất Cửu An, thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai, nghề làm bánh tráng vẫn được người dân nơi đây sản xuất hoàn toàn theo kiểu thủ công như để giữ cái nghề truyền thống từ bao đời nay.
Đều đặn mỗi ngày từ 3 giờ rưỡi sáng, công việc làm bánh tráng của bà Trâm ở thôn An Điền Nam, xã Cửu An lại bắt đầu để đảm bảo có bánh ra lò cho kịp thời gian phơi bánh. Theo bà Trâm, không cần phải máy móc hiện đại, chỉ cần đôi bàn tay khéo léo, nhuần nhuyễn của người làm bánh cũng có thể cho ra những sản phẩm bánh tráng đạt yêu cầu. Cũng như một số nghề truyền thống khác, với nghề làm bánh tráng cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận, và điều quan trọng là phải quen tay bởi nếu không như thế thì bánh tráng làm ra sẽ không đều, cái dày cái mỏng. Ngoài ra cũng tùy theo độ dày, độ mỏng của bánh mà tỷ lệ pha trộn giữa bột gạo và bột mỳ có sự khác nhau; đồng thời một yếu tố quyết định nữa đó là giữ lửa trong quá trình tráng bánh.
Bà Phan Thị Trâm – Thôn An Điền Nam, xã Cửu An, thị xã An Khê, Gia Lai chia sẻ: “Chủ yếu mình tráng bánh ngon là nhờ lửa. Lửa phải đủ độ lửa để sôi nước, chín bánh thì ra bánh sẽ đều và không rách, bánh không có lỗ; còn nếu yếu lửa là bánh sống, bán không được. Mà nếu muốn tráng nhanh thì lửa cho già tráng mới nhanh”.
Để tráng được chiếc bánh ngon, khi đổ bột lên khuôn, người làm phải lắc thật đều tay để bánh tròn, đẹp. Lợi nhuận không nhiều nhưng với phương pháp làm theo kiểu thủ công này, bánh tráng Cửu An đã tạo được thương hiệu mà khi nhắc đến ai cũng muốn một lần được thưởng thức. Chia sẻ bí quyết của nghề làm bánh tráng, những người có kinh nghiệm lâu năm như ông Hùng cho biết: Tráng bánh là khâu quan trọng, nhưng cũng có một việc không kém phần quan trọng khác đó là phơi bánh. Thường thì bánh tráng khi ra lò sẽ được đưa ra các phên, sau đó sẽ phơi. Tuy nhiên thời gian phơi bánh phụ thuộc vào thời tiết và điều quan trọng đó là bánh không được phơi khô hoàn toàn.
Ông Trần Kim Hùng – Xã Cửu An, thị xã An Khê, Gia Lai cho biết: “Nếu mà trời nắng gắt thì tầm khoảng 2 tiếng,còn nếu trời bình thường như thế này thì tầm 3-4 tiếng. Bánh không thể để khô 100% được vì nếu thiệt khô 100% thì lúc đó mình chồng lại bánh sẽ nát và bể hết, không nguyên bánh được. Ví dụ 10 thì mình lấy khoảng 8,5 trong thời gian nắng, sau đó mình dồn bánh lại để bánh thẳng ra; còn nếu để đúng thời gian 2 tiếng mà nắng gắt thì khi chồng bánh lên sẽ bể hết”.
Xuân về, Tết đến, món bánh tráng dường như cũng góp mặt trong bữa ăn của người Việt với nhiều cách khác nhau càng làm cho hương vị ngày tết thêm đậm đà. Và trong tiềm thức mỗi người, đó cũng là cách để nhớ về một nghề truyền thống của dân tộc – nghề làm bánh tráng./.
Mỹ Tiến, Huy Toàn