Cà phê Robusta hay còn gọi là cà phê vối bén rễ trên đất Gia Lai từ những năm cuối của thập niên 70, đầu thập niên 80 của thế kỷ trước. Với sự thích hợp về điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình nên chỉ sau một thời gian ngắn bén rễ, cà phê Robusta đã tăng nhanh về quy mô diện tích, cho năng suất cao nhất, nhì ở Tây Nguyên.Đặc biệt hơn nữa là, cà phê Robusta của Gia Lai đã được thế giới công nhận đạt chất lượng vượt trội với hàm lượng cafein cao, vị đậm đà và ít chua. Mặc dù vậy nhưng giá trị kinh tế mang lại chưa tương xứng với tiềm năng. Làm thế nào để nâng tầm giá trị cà phê là bài toán mà Gia Lai đang nỗ lực thực hiện.
Cà phê Việt Nam hiện được xuất khẩu sang hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới với kim ngạch xuất khẩu trên 3,5 tỷ USD, chiếm 19% thị phần xuất khẩu toàn cầu, đứng thứ 2 sau Brazil. Riêng mặt hàng cà phê Robusta, Việt Nam đứng đầu thế giới về sản lượng xuất khẩu với khoảng 14% thị phần toàn cầu, Robusta lại là đặc sản của Gia Lai nhờ hàm lượng cafein cao, vị đậm đà và ít chua.
Ông Lương Văn Tự – Chủ tịch Hiệp Hội cà phê ca cao Việt Nam đánh giá: “Gia Lai lại có một đặc trưng mà có thể nhiều người không để ý đến, hiện nay chất lượng cà phê nhân của GL đạt chất lượng cao và ổn định nhất ở VN. Năm nay chúng tôi lấy chủ đề là Văn hóa thưởng thức cà phê, khác với các lần khác. Năm nay khách nước ngoài đến đông và có cả Tổng Giám đốc cà phê thế giới đến, Chủ tịch Liên đoàn cà phê Châu Á và Giám đốc diễn đàn cà phê thế giới cũng tham dự và các Hiệp Hội cà phê của Thái Lan, Inđônê xia, Ấn Độ và một số nước khác. Đây là cơ hội để chúng ta giao lưu, đồng thời tìm kiếm cơ hội xuất khẩu cà phê rang xay, chế biến và hòa tan chứ không chỉ tập trung xuất khẩu cà phê nhân như ngày xưa”.
Hiện nay, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng cà phê bình quân chiếm hơn 50% kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Tuy nhiên giá trị kim ngạch đạt thấp. Năm 2019, sản lượng cà phê xuất khẩu của tỉnh đạt 180 ngàn tấn, chiếm 58% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Tuy nhiên giá trị kim ngạch mặt hàng này chỉ đạt 294 triệu USD trong khi đó nếu đầu tư vào chế biến sâu giá trị gia tăng sẽ cao hơn gấp nhiều lần.
Ông Lương Văn Tự – Chủ tịch Hiệp Hội cà phê ca cao Việt Nam nói: “Hiện nay 1 cốc cà phê tương đương giá trị 1 kg cà phê nhân. 1 cân cà phê thì có thể chế biến được 30 – 40 cốc cà phê cho nên giá trị ở nằm khâu rang, xay, tổ chức bán hàng. Vì vậy việc DN GL đầu tư vào lĩnh vực này đã xác định đúng cái mà mình quan tâm đầu tư để nâng giá trị cà phê”.
Gia Lai hiện có gần 100 ngàn hecta cà phê với sản lượng trung bình mỗi năm đạt trên 220 ngàn tấn, trong đó tỷ lệ cà phê xuất thô chiếm hơn 95%. Vì vậy giá trị kinh tế mang lại từ mặt hàng nông sản này còn khá thấp. Phát biểu tại lễ kỷ niệm “Ngày cà phê Việt Nam” lần thứ 3, ông KPă Thuyên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, Trưởng Ban Tổ chức “Ngày cà phê Việt Nam” lần thứ 3 năm 2019 khẳng định chỉ có hợp tác đầu tư mới thúc đẩy ngành cà phê phát triển, góp phần nâng tầm giá trị ngành cà phê Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng.
Ông Kpă Thuyên – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai phát biểu: “Chúng tôi mời gọi các tập đoàn kinh tế, doanh nhân, các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước đến tìm hiểu về mảnh đất, con người, văn hóa các dân tộc tỉnh Gia Lai; tìm hiểu về cơ hội hợp tác, liên doanh, liên kết trong đầu tư sản xuất, chế biến, kinh doanh cà phê cũng như các sản phẩm thế mạnh khác của tỉnh. Chúng tôi tin tưởng rằng, chỉ có hợp tác, liên doanh, liên kết chặt chẽ, chúng ta mới có thể tiếp tục đẩy mạnh phát triển bền vững ngành cà phê. Chúng tôi sẽ làm hết sức mình và tin tưởng rằng, Gia Lai sẽ là điểm đến của thành công”.
Trên địa bàn tỉnh hiện có 4 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu mặt hàng cà phê, trong đó chỉ có Công ty TNHH Vĩnh Hiệp đặc biệt chú trọng tới vấn đề xây dựng mạng lưới sản xuất, chế biến cà phê bền vững, tạo ra những sản phẩm cà phê chất lượng cao. Đây chính xu thế phát triển tất yếu để nâng cao giá trị hạt cà phê trên thị trường.
Ông Enselme Gouthon – Hiệp Hội cà phê Robusta Châu Phi đánh giá: “Theo tìm hiểu thì được biết cà phê Robusta của Gia Lai có chất lượng rất cao. Đây chính là lợi thế và cần được khai thác. Như chúng ta đã biết, giá trị cà phê không chỉ nằm ở chất lượng, muốn mang lại giá trị kinh tế cao thì cần phải đầu tư vào lĩnh vực rang xay, hòa tan. Rất nhiều nước trên thế giới nhờ tăng cường xuất khẩu cà phê chế biến sâu đã giúp ngành cà phê quốc gia đó phát triển ổn định trong cơn bão giá”.
Dự báo thời gian tới, tình hình xuất khẩu cà phê sẽ tiếp tục tăng trưởng nhờ những chính sách mở cửa thị trường, tác động của FTA, đặc biệt là Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam. Những hiệp định này sẽ mở ra nhiều cơ hội để ngành cà phê Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng có thể thâm nhập và mở rộng thị trường mới.
Hồng Uyên – Minh Trí