Theo Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với đề xuất của Chính phủ, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định điều hòa nhiệt độ có công suất trên 18.000 BTU đến 90.000 BTU thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (không thu thuế với máy điều hòa có công suất nhỏ hơn 18.000 BTU và trên 90.000 BTU). Thống nhất với đề xuất của Chính phủ, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định tăng thuế suất 3%/năm và bắt đầu áp dụng từ năm 2027 đối với xe pick-up. Về thuế suất đối với mặt hàng rượu, bia, thuốc lá; để có thể tác động mạnh đến giá bán của các mặt hàng có hại cho sức khoẻ, làm giảm tiêu dùng, khắc phục các hệ lụy nghiêm trọng của việc lạm dụng rượu, bia và tác hại của thuốc lá; dự thảo Luật trình Quốc hội tại  Kỳ họp thứ 8 đã đưa ra 2 phương án tăng thuế và đề xuất áp dụng theo Phương án 2 (là phương án tăng thuế triệt để hơn) đối với rượu, bia, thuốc lá. Tuy nhiên, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, trong bối cảnh kinh tế- xã hội hiện nay, cùng với mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên, Chính phủ đề nghị áp dụng theo phương án 1 với mức thuế thấp hơn so với phương án 2 và bắt đầu áp dụng từ năm 2027 đề phù hợp với bối cảnh và tình hình mới. Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề xuất Quốc hội cho chỉnh lý dự thảo Luật như đề nghị của Chính phủ. Cùng với đó, việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế, đề xuất áp thuế đối với nước giải khát có đường là bước đi đầu tiên trong tiến trình thực hiện các giải pháp nhằm hạn chế việc sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm có nhiều đường trong thực phẩm, đồ uống, góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, vì mặt hàng này mới được bổ sung vào đối tượng chịu thuế nên cần có lộ trình thực hiện để các doanh nghiệp có thời gian thích ứng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh, từng bước chuyển đổi sang các sản phẩm có hàm lượng đường thấp. Do đó, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với đề xuất của Cơ quan soạn thảo chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định lộ trình thực hiện: Từ năm 2027 áp dụng thuế suất 8%, từ năm 2028 áp dụng thuế suất 10%.

Tham gia thảo luận tại hội trường về nội dung này, đại biểu Lê Hoàng Anh, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai cho rằng lộ trình áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng nước giải khát có đường theo đề xuất là quá chậm và mức áp dụng là quá thấp, chưa đúng với quan điểm, mục tiêu xây dựng dự án luật và chưa phù hợp với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 176 của Văn phòng Trung ương Đảng đó là: Đặt sức khỏe và công tác chăm sóc sức khỏe lên vị trí chiến lược ưu tiên trong tất cả các chiến lược chính sách phát triển.

 Đại biểu Lê Hoàng Anh – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai phát biểu: “Lập luận rằng áp thuế 10% có thể làm ảnh hưởng đến tăng trưởng, hoặc cần cân bằng giữa mục tiêu sức khoẻ và mục tiêu tăng trưởng chỉ đúng với điều kiện lý tưởng khi Việt Nam chúng ta không phải đối mặt với một “đại dịch thầm lặng” mang tên là bệnh không lây nhiễm. Hơn 21 triệu người Việt đang mắc bệnh tim mạch, tương đương ¼ dân số nước ta, trong đó có 2 nghìn người chết mỗi năm vì bệnh không lây nhiễm này. Hơn 5 triệu người Việt đang sống chung với tiểu đường, 40% trẻ em thành thị bị thừa cân béo phì và đồ uống có đường vốn không có giá trị dinh dưỡng đáng kể được xem là “một trong những thủ phạm chính” mà chúng ta không thể làm ngơ. Không dừng lại ở đó, việc tiêu thụ đồ uống có đường ngày càng nhiều có nguy cơ làm gia tăng bệnh ung thư, một căn bệnh đang cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn người Việt chúng ta.”

Theo đại biểu Lê Hoàng Anh, mức tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam tăng phi mã từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên 6, 67 tỷ lít năm 2023, tương đương mức tăng 420%. Trung bình mỗi người Việt tiêu thụ hơn 70 lít/năm, gấp đôi mức khuyến nghị. Do đó, theo đại biểu, đây không chỉ là một chính sách thuế mà là lựa chọn của một quốc gia có trách nhiệm, bởi theo kinh nghiệm từ các nước khu vực Đông Nam Á việc sớm áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường đã mang đến hiệu quả rõ rệt, vừa tăng được nguồn thu thuế, vừa làm giảm mức tiêu thụ mặt hàng này.

Đại biểu Lê Hoàng Anh – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai phát biểu: “Nếu hôm nay chúng ta không hành động, ngày mai chúng ta sẽ trả giá bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động và bằng chính sinh mệnh của người dân. Việc áp thuế đủ mạnh là một phần của cam kết phát triển bền vững mà Việt Nam đã tuyên bố với thế giới. Doanh nghiệp có quyền vận động vì lợi ích của họ. Nhưng Quốc hội và đại biểu Quốc hội đại diện cho nhân dân có trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và định hướng sản xuất có trách nhiệm. Do đó, tôi kiến nghị không giảm thuế suất xuống 8% mà giữ mức 10% từ năm 2026 và áp dụng mức 20% từ năm 2030. Đồng thời, kiến nghị bổ sung thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường như mô hình Thái Lan đã áp dụng. Đây không chỉ là chuyện đường mà là đạo đức. Bởi đằng sau mỗi sản phẩm hấp dẫn là hệ lụy hậu quả về sức khỏe và những câu chuyện đau lòng về môi trường, động vật và con người. Một xã hội văn minh là xã hội biết chọn điều đúng đắn dù điều đó không dễ dàng. Đây là lời nhắc về trách nhiệm đạo đức của từng cá nhân, từng doanh nghiệp, cả hệ thống chính trị, trong đó có các vị đại biểu Quốc hội chúng ta.”

Đại biểu Lê Hoàng Anh, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai cho rằng chính sách thuế không nhắm vào việc cấm đoán mà tạo động lực cho lựa chọn đúng. Mục tiêu là giảm bệnh, giảm gánh nặng y tế, tái phân phối trách nhiệm tài chính. Chúng ta không để trẻ em trở thành bệnh nhân trước khi  trưởng thành.

Ngọc Hà – Trần Thi (Nguồn Báo Nhân dân)