Trong những năm kháng chiến chống Mĩ, hàng trăm đoàn cán bộ từ miền Bắc với tinh thần tự nguyện đã bí mật vượt dãy Trường Sơn để vào miền Nam công tác, trực tiếp chiến đấu hoặc phục vụ chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Họ được gọi với biệt danh là đi B. Theo quy định, trước khi lên đường, cán bộ đi B phải gửi lại toàn bộ tư trang, hành lý, đồ dùng, vật dụng, giấy tờ và cả tài sản cá nhân… cho Ủy ban Thống nhất Chính phủ giữ, chỉ được mang theo những đồ dùng cá nhân do Ủy ban cấp. Chiến tranh đã lùi xa, có người trở về, có người ra đi mãi mãi vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước; có người đã nhận lại được hồ sơ, kỷ vật của mình, nhưng cũng có những bộ hồ sơ vẫn đang trên hành trình tìm lại chủ nhân của nó. Với những hồ sơ tìm được, trao trả cho chủ nhân hoặc thân nhân của nó chính là việc làm thể hiện ân tình, trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương, trong đó có tỉnh Gia Lai.
Tháng 7/2024, bà Nguyễn Thị Hồng Hợp là người duy nhất trong số 40 cán bộ đi B vào chiến trường Tây Nguyên vào năm 1970, sau đó công tác ở Gia Lai kể từ khi đất nước thống nhất, đích thân nhận lại hồ sơ do Uỷ ban nhân dân tỉnh Gia Lai tổ chức trao trả lần thứ Nhất. Các trường hợp còn lại hoặc đã mất, hoặc sức khoẻ của cán bộ đi B không đảm bảo nên việc nhận lại hồ sơ do thân nhân của họ đảm nhận.
Bà Nguyễn Thị Hồng Hợp – Cán bộ đi B năm 1970 tự hào nói: “Vinh dự và rất là tự hào khi được tỉnh tổ chức một buổi trao trả hồ sơ rất là hoành tráng như thế này. Rất là cảm ơn các cơ quan ban, ngành giúp đỡ nhận lại hồ sơ ở nơi mình công tác.”
Đồng chí Nguyễn Thị Thanh Lịch – Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai nhấn mạnh: “Trao trả hồ sơ kỷ vật cán bộ đi B và triển lãm tài liệu lưu trữ là dịp để chúng ta tỏ lòng tri ân đến các anh hùng liệt sĩ, những người có công với cách mạng, cũng là dịp để chúng ta ôn lại truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, anh dũng của quân và dân cả nước nói chung, của tỉnh Gia Lai nói riêng. Mặt khác, việc làm này cũng góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, tuyên truyền sâu rộng truyền thống lịch sử, văn hóa và cách mạng của dân tộc, cung cấp thêm các thông tin để giải quyết chế độ, chính sách đối với người có công với cách mạng.”
Hồ sơ của cán bộ đi B gồm nhiều loại khác nhau, ngoài tài liệu phản ánh những thông tin cá nhân như chứng minh thư nhân dân, sơ yếu lý lịch, phiếu cán bộ, thẻ Ðảng, sổ Ðoàn … còn có rất nhiều loại kỷ vật như huân chương, huy chương, huy hiệu, giấy khen, bằng khen, album ảnh, nhật ký, sổ tay… Mỗi một giấy tờ, kỷ vật là một phần, một mảnh ghép ký ức của cán bộ đi B.
Với ý nghĩa đó, trong không khí của những ngày tháng 4 lịch sử này, tỉnh Gia Lai sẽ tổ chức lần thứ 2 trao trả hồ sơ cho cán bộ đi B và Triển lãm Tài liệu lưu trữ. Buổi Lễ sẽ diễn ra sáng ngày 17 tháng 4 tới.
Năm 1971, bà Lê Thị Tuấn – khi đó là một thiếu nữ vừa tròn 19 tuổi đã tạm gác lại những mộng mơ của tuổi thanh xuân để từ Hà Tây tình nguyện viết đơn xung phong vào chiến trường Tây Nguyên công tác. 54 năm đã trôi qua, những kí ức của ngày xưa sắp sẽ được hiện về nguyên vẹn khi bà sẽ là 1 trong số 33 chủ nhân của những bộ Hồ sơ cán bộ đi B được UBND tỉnh Gia Lai trao trả trong lần thứ 2.
Bà Lê Thị Tuấn – Cán bộ đi B năm 1971 chia sẻ: “Hạnh phúc lắm. Bởi vì mình chỉ góp một phần nhỏ công sức ở chiến trường thôi nhưng được Nhà nước quan tâm như thế này thì rất là hạnh phúc. Rất là trông chờ để xem trong Hồ sơ đó có những gì vì lâu quá rồi mình cũng không còn nhớ nó nữa. Mong đến ngày 17 nhận để xem trong đó nó như thế nào.”
Trao trả hồ sơ cán bộ đi B không chỉ là sự trở về của những kỷ vật, mà là hành trình tìm lại và gìn giữ ký ức thiêng liêng của một thời hào hùng, để thế hệ hôm nay và mai sau thêm trân quý thế hệ cha anh đi trước – những người đã để lại một phần máu xương trên các chiến trường, cho đất nước nở hoa độc lập, kết trái tự do, phồn vinh như hôm nay.
Hòa Giang – Quốc Linh – Ksor Tuối – Duy Linh