Nghề thủ công truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) là di sản văn hóa quý báu, được hình thành, phát triển và lưu truyền từ đời này qua đời khác. Mỗi ngành nghề truyền thống không chỉ thể hiện nét văn hóa đặc trưng của địa phương mà còn giúp đồng bào dân tộc thiểu số cải thiện cuộc sống. Tuy nhiên, trong xu thế hội nhập và phát triển, trước những tác động của xã hội hiện đại, một số nghề truyền thống dần bị mai một. Trước thực trạng đó, huyện Đak Đoa chú trọng bảo tồn và phát huy nghề truyền thống của các DTTS trên địa bàn huyện.

Từ những thanh lồ ô gần gũi, nhưng bàn tay khéo léo của bà con ở làng nghề Ngơm Thung, xã Ia Pết, huyện Đak Đoa đã làm ra những sản phẩm thủ công tinh xảo. Những chiếc gùi, nhà rông, rổ, rá,…được đan vừa có giá trị kinh tế, vừa có giá trị thẩm mỹ, văn hóa. Nếu như trước đây, những sản phẩm hoàn thành chỉ được dùng để trang trí, sinh hoạt trong gia đình, thì giờ đây được thương mại hoá. Sản phẩm được nhiều người biết đến, nhờ đó việc đan lát mang lại thu nhập ổn định hơncho bà con.

Tùy vào kích cỡ, thời gian hoàn thiện những chiếc gùi cũng khác nhau. Nếu nghệ nhân thành thạo, quen việc thì chỉ mất từ 2 đến 3 ngày là làm xong một chiếc gùi. Giá bán của một chiếc gùi cũng phụ thuộc vào hoa văn, mẫu mã, độ khó và kích thước to nhỏ. Giá 1 chiếc gùi đơn giản thường dao động từ 150.000 – 300.000 đồng, những chiếc gùi có hoa văn giá từ 700.000 đồng đến 1 triệu đồng. Hiện nay, người dân làng Ngơm Thung cũng làm thêm mô hình nhà rông, gùi nhỏ,… để làm quà lưu niệm, quảng bá văn hoá Jrai tới khách hàng.

Chị Bĩ – Làng Ngơm Thung, xã Ia Pết, huyện Đak Đoa bày tỏ: “Nghề đan lát từ xưa ông bà để lại cho con cháu bây giờ. Trước đan lát chỉ có đàn ông làm, nay đàn ông hướng dẫn,chị em cũng làmđược. Hiện nay, đan cũng được nhiều món đồ như gùi, nhà rông, rổ, rá. Nghề đan đã mang lại nguồn thu nhập cho bà con.”

Để giúp người dân trên địa bàn phát huy nghề truyền thống, xã Ia Pết, huyện Đak Đoa đã vận động bà con thành lập các tổ đan lát. Trong đó, ở làng nghề Ngơm Thung có hơn 20 thành viên đan lát giỏi được xã và huyện hỗ trợ xây dựng sản phẩm OCOP 3 sao và tăng cường quảng bá sản phẩm. Cùng với đó, xã đã hỗ trợ 02 máy chẻ nan nhằm thay thế nhân công chẻ bằng tay, tiết kiệm thời gian và chi phí, sản phẩm đảm bảo chất lượng, nan chẻ ra rất đều. Đồng thời, xã đang định hướng phát triển làng nghề kết hơp phát triển du lịch tại địa phương.

 Anh Rinh – Làng Ngơm Thung, xã Ia Pết, huyện Đak Đoa cho biết: “Trước mình bán được rất ít, trong xã làm cho làng nghề nên hợp tác xã thành lập hợp tác xã 20 người tham gia. Cố gắng dạy thêm cho anh em để nhiều hơn nữa. Xã hỗ trợ máy chẻ nan, làm khỏe hơn rồi. Trước mình bán khó khó nhưng giờ đây mình đan nhanh, thì bán nhanh hơn. Mình mong muốn quảng bá sản phẩm mình nhiều hơn, người ta mua nhiều hơn, mình thích như vậy.”

 Ông Lữ Quốc Tuấn – Chủ tịch UBND xã Ia Pết, huyện Đak Đoa cho biết: “Về đan lát thì Đảng ủy, UBND xã xác định phục hồi ngành nghề truyền thống giúp cho bà con tận dụng các thời gian nhàn rỗi để tăng thêm thu nhập là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển làng Ngơm Thung. Hiện nay cũng đã xây dựng xong sản phẩm OCOP 3 sao với sản phẩm đan lát và cũng được huyện phân bổ kinh phí đã có nhà trưng bày tại thôn Ngơm Thung. Hiện nay đang tăng cường xúc tiến quảng bá các sản phẩm đan lát ra bên ngoài và sản phẩm đan lát là một trong những nội dung phát triển kinh tế du lịch của xã, trong đó kết hợp phát triển du lịch nông nghiệp trải nghiệm thông qua đó là kết nối với các hoạt động kinh tế khác của địa phương.”

Cũng như bà con ở xã Ia Pết, từ nhiều năm nay, người Bahnar ở xã Glar, huyện Đak Đoa vẫn luôn quan tâm lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình. Năm 2005, từ phong trào dệt thổ cẩm phát triển và phân tán trong các hộ gia đình, Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm của xã Glar đã được thành lập nhằm liên kết những người dệt thổ cẩm với nhau để tìm đầu ra cho sản phẩm. Để phát triển nghề dệt, HTX đã mở 4 lớp đào tạo nghề dệt thổ cẩm cho 200 chị em, hướng dẫn từ những kỹ thuật căn bản cho đến kỹ thuật nâng cao để nâng cao tay nghề và tạo ra những sản phẩm dệt thổ cẩm đa dạng hơn.

 

Bà Mlop – Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm xã Glar, huyện Đak Đoa nói: “Nghề dệt từ hồi xưa đã có lâu, hồi xưa dùng trong gia đình khăn mang em bé, khố áo. Năm 2005, Nhà nước dạy lớp học đó, từ đó mình sáng tạo ra nhiều người biết đến. Nhà nước đã quan tâm, quảng cáo nhiều nơi biết đến đây mua. Có mấy đứa nhỏ cắt may sáng tạo may áo, túi xách, nhiều kiểu, mẫu đẹp, thêm giày dép nữa. Mong muốn lớp trẻ cũng học thêm, sáng tạo nhiều hơn.”

Nghề Dệt thổ cẩmđược Hợp tác xã Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm xã Glar, huyện Đak Đoa duy trì và phát triển mạnh, tạo ra nhiều sản phẩm như: Khố, áo nam, váy nữ, túi, ví, dép,… đa dạng về chủng loại và chất lượng sản phẩm. Với tay nghề cao của chị em, từng đường nét hoa văn cho đến độ mịn, phối màu đặc sắc và hấp dẫn hơn nhiều so với sự đơn điệu của những năm tháng trước đây. Cùng với việc đa dạng hóa các sản phẩm, HTX còn được tỉnh ưu tiên đầu tư xây dựng cơ sở vật chất để mở rộng quy mô hoạt động và UBND huyện Đak Đoa hỗ trợ kinh phí để tổ chức giới thiệu và bán sản phẩm. Nhờ đó quy mô hoạt động của HTX ngày càng được mở rộng và bền vững.

 Chị Mlơnh – Thành viên Hợp tác xã Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm xã Glar, huyện Đak Đoa chia sẻ: “Đối với nghề dệt trong làng thì các sản phẩm dùng để địu, túi xách đeo, ba lô nên mọi người rất là thích nên mỗi khi ai dệt, mấy đứa nhỏ cũng coi rồi yêu thích nghề dệt rồi học theo từ đó. Đối với nghề dệt một mình cũng không ai làm được mà tập trung nhiều chị em, hồi trước nhiều chị em nhưng giờ không nhiều nhưng chị em cố gắng tạo ra những sản phẩm bán ra thị trường. Địa phương từ xã, huyện, tỉnh luôn tạo điều kiện cho chị em tham gia hội chợ trong xã, ra huyện, ra tỉnh luôn trong các phiên chợ, hợp tác xã cố gắng tham gia để quảng bá sản phẩm của mình.”

Song song với việc phát triển thịtrường cho nghề dệt thì việc truyền dạy lại cho thế hệ trẻ trong làng cũng được thế hệ đi trước quan tâm thực hiện. Với niềm đam mê học hỏi của những người trẻ, những nghệ nhân đã dạy nghề nhằm hướng dẫn từng khâu như: Quay sợi chỉ, phối màu, thêu hoa…và sáng tạo ra những mẫu mã, hoa văn mới mẻ trên sản phẩm, qua đó đáp thị hiếu của khách hàng trong và ngoài nước. Với những cố gắng, nỗ lực trong việc giữ gìn nghề dệt thổ cẩm truyền thống đã giúp chị em có thêm thu nhập phục vụ chi tiêu sinh hoạt, vừa góp phần gìn giữ vẻ đẹp bản sắc văn hoá của dân tộc mình.

Chị Alơ – Thành viên Hợp tác xã Nông nghiệp và Dệt thổ cẩm xã Glar, huyện Đak Đoa cho biết: “Có bà có mẹ dệt, mình còn trẻ nhưng thấy thích, xong mình học theo để làm. Đối với em là một người trẻ, nói chung cũng muốn làm để sau này, lưu giữ truyền thống để con cháu tạo ra thêm thu nhập cho mình và lưu giữ truyền thống, văn hóa của mình. Lúc đầu tiên việc gì cũng khó cho nên việc học cũng khó nhưng mà làm quen dần về sau mình cũng thành quen, người ta nói “cái khó ló cái khôn” nhiều lúc cũng tạo ra được những sản phẩm khác, độc đáo để có nhiều người họ thích để truyền lại cho các em sau này và cũng gìn giữ được các nét văn hóa truyền thống của mình.”

Từ những chương trình hỗ trợ của địa phương cũng sự nỗ lực của bà con đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Đak Đoa đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng và phát triển đời sống văn hóa mới trong cộng đồng dân tộc thiểu số ở các thôn  làng. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo tồn và phát triển các sản phẩm truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn nhiều khó khăn, vì vậy huyện Đak Đoa sẽ tiếp tiếp tục quan tâm, hỗ trợ hợp tác xã, làng nghềduy trì hoạt động,nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho bà con để phát huy giá trị của nghề truyền thống trong xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số, vừa bảo tồn bản sắc văn hoá độc đáo, đặc sắc trước những tác động của cuộc sống hiện đại.

Thúy Diện – Minh Trung