Rượu ghè hay còn gọi là rượu cần là thức uống không thể thiếu trong đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Hiện nay, thức uống này rất phổ biến và được bán rộng rãi. Đặc biệt, tại huyệnChư Păh, rượu ghè đa dạng, phong phú với nhiều loại mang nét đặc trưng riêng đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân địa phương và du khách gần xa.
Lặn lội từ Cao Bằng vào Chư Păh lập nghiệp, bà Nông Thị Hai đã mang bí quyết nấu rượu gia truyền ở miền Bắc hòa quyện với nguyên liệu thiên nhiên ở Tây Nguyên, tạo nên thương hiệu “Rượu cần Kô Hai”. Từ khi còn nhỏ, bà đã được mẹ dạy cách ủ rượu cần truyền thống của dân tộc Tày bằng nhiều nguyên liệu như mì, gạo, nếp cẩm… Năm 2021, khi gia đình trồng thêm các loại cây ăn quả đạt chuẩn VietGap, bà Hai đã nghiên cứu và làm thêm rượu cần ổi, quýt. Rượu cần Kô Hai được làm thủ công, là sản phẩm hoàn toàn tự nhiên, mang hương vị đặc trưng của núi rừng, có nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe.
Bà Nông Thị Hai – Thôn 3, xã Ia Nhin, huyện Chư Păh cho biết: “Hiện tại có 1 sáng tạo nhất chưa có ai làm mà tôi đã tìm tòi và đã làm được đó là rượu cần ổi và rượu cần quýt. Vì là sản phẩm gia đình làm ra nên nó nằm ở các loại hoa quả sạch nữa, hàng của VietGap, hàng sạch. Cho nên tôi đã đầu tư và suy nghĩ và thành công ở 2 loại rượu cần ổi và rượu cần quýt để giới thiệu cho bà con của đồng bào địa phương ở đây với lại cả quý khách ở gần xa cùng biết, cùng thưởng thức những sản phẩm đặc biệt.”
Bà Yen ở làng Kơn Pơ Nang, xã Hà Tây đã biết làm men rượu ghè đã hơn 40 năm. Mỗi khi gia đình có việc quan trọng bà Yen lại vào rừng cẩn thận chuẩn bị các nguyên liệu từ cây Hyam, ớt để làm men rượu. Sau đó bà dùng men lá cây rừng tự nhiên và gạo lứt để ủ rượu. Rượu ghè của bà Yen mang nét văn hóa đặc trưng lâu đời của đồng bào dân tộc Bahnar ở Hà Tây, có hương vị riêng, thơm nồng, đậm đà khác biệt. Bà Yen đã truyền dạy nghề cho con gái và xây dựng thương hiệu “Rượu ghè mẹ Dung” được nhiều người biết đến.
Bà Yen – Làng Kơn Pơ Nang, xã Hà Tây, huyện Chư Păh chia sẻ: “Thấy cha mẹ mình làm trước thì mình làm theo, làm theo bây giờ mình truyền lại cho con cái. So với các xã khác thì mình dùng gạo thật á, không phải giống trên kia người ta vừa gạo vừa trấu, họ bỏ chung. Mỳ thì người ta làm mỳ, nhà tôi không có làm mỳ.”
Chưa được quảng bá rộng rãi nhưng rượu ghè bobo của bà Rơ Châm H’Nga ở làng Kép 2, xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh cũng đang dần được nhiều người biết đến bởi loại rượu ngon ngọt, được làm từ men cây rừng tự nhiên, uống không bị đau đầu. Đây là loại rượu truyền thống của dân tộc Bahnar sinh sống ở Kông Chro, bà Nga đã học hỏi, tự làm để giới thiệu và bán cho người dân ở Chư Păh, Pleiku.
Bà Rơ Châm H’Nga – Làng Kép 2, xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh nói: “Cũng có đi thăm hỏi thì biết ở đây không có thành phần rượu ghè làm từ hạt bobo. Cho nên mình quyết định đi theo cái nghề của mẹ. Mẹ thì làm từ xưa đến giờ là cái nghề truyền thống cho nên mình làm để giới thiệu, quảng bá cho những người ở đây về sản phẩm này. Bản thân mong muốn xây dựng được sản phẩm OCOP, sản phẩm riêng của gia đình mình để phát triển và kinh tế đi lên.”
Rượu ghè trên địa bàn huyện Chư Păh đa dạng về các loại được đông đảo người tiêu dùng ưa chuộng và đánh giá cao về hương vị. Rượu ghè mang nét đặc trưng riêng, có tiềm năng để phát triển thành sản phẩm OCOP, nâng cao giá giá trị, thu nhập cho người dân; đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn./.
Diễm Ly – Văn Cảnh – Quốc Cường