Nhắc đến ẩm thực Tây Nguyên, du khách vẫn luôn nghĩ đến cơm lam, gà nướng, rượu cần, những món ăn vốn đã tạo nên hồn cốt vùng đất Tây Nguyên đại ngàn. Nhưng với ẩm thực Gia Lai, không chỉ dừng lại ở đó mà còn cónhiều điều hấp dẫn, thú vị bởi sự phong phú, đặc sắc của những món ăn dân dã của đồng bào DTTS Jrai, Bahnar; đã tạo hương vị rất riêng trên hành trình khám phá và trải nghiệm của du khách trong các tour du lịch cộng đồng.
Ẩm thực của người Bahnar, Jrai ở Gia Lai khá tương đồng nhau và rất phong phú từ các món ăn được chế biến từ các nguyên liệu vốn rất thân thuộc trong cuộc sống, tiêu biểu là cơm lam, gà nướng, rượu cần – đã tạo nên bản “tam tấu” mang âm hưởng của vùng đất Tây Nguyên đại ngàn.
Rượu cần và cơm lam, từ nguyên liệu cho đến cách thức chế biến cổ truyền của người Jrai, Bahnar rất ngon. Riêng gà nướng và muối chấm thì phải có bí truyền. Kết hợp vị béo thơm của gà, mềm dẻo của cơm lam chấm cùng muối lá é sẽ mang đến cho thực khách cảm giác đủ đầy. Khi đã thấy cay cay nơi đầu lưỡi và cổ họng như nghẹn lại thì vít cần rượu, du khách có cảm giác khoan khoái, thông suốt và đã khát. Ai đã một lần thưởng thức bản “tam tấu” rượu cần-cơm lam-gà nướng của người Jrai, Bahnar sẽ có cảm nhận dư vị không chỉ tan ra, chảy vào trong lồng ngực mà còn vương vấn mãi nơi tâm tưởng trên hành trình khám phá và trải nghiệm vùng đất bazan tươi hồng.
Không chỉ có sự kiện thì du khách mới thưởng thức được những món ngon này, mà Gia Lai còn có hệ thống nhà hàng mang phong cách Tây Nguyên chuyên phục vụ những món ngon đặc sản thể hiện đặc trưng riêng trong chế biến món ăn và cả trong phong cách phục vụ. Có thể kể đến các địa chỉ, như: Nhà hàng Tơ Nưng, Plei Cồng Chiêng, Ksor Hnao… ở TP. Pleiku…
Anh Chu Văn Chỉ – Chủ Nhà hàng Tơ Nưng, TP.Pleiku, Gia Lai cho biết: “Để đáp ứng nhu cầu của du khách, trong quá trình kinh doanh chúng tôi hướng đến những ẩm thực mang đậm bản sắc của con người Gia Lai, như: Cơm lam, gà nướng, rượu cần… Trong quá trình kinh doanh kết hợp với khai thác có loại nhạc cụ truyền thống, văn hóa cồng chiêng để phục vụ du khách. Bên cạnh đó, nâng cao chất lượng phục vụ để du khách hài lòng về chất lượng dịch vụ du lịch của tỉnh.”
Vài năm trở lại đây, dân làng R’bai, xã Ia Piar, huyện Phú Thiện quyết định chọn ngày tổ chức lễ cúng cầu mưa vào dịp lễ trọng của đất nước 30/4-01/5, vì thế làng R’bai đón rất nhiều khách du lịch đến tham dự. Trên tinh thần văn minh, tiết kiệm, đúng bản sắc văn hóa truyền thống, lễ hội cầu mưa là một sản phẩm du lịch văn hóa mà dân làng R’bai và cấp ủy, chính quyền địa phương muốn gửi đến du khách gần xa. Đến với không gian lễ hội của làng, không chỉ trực tiếp tìm hiểu các nghi lễ truyền thống, du khách còn được tham quan, mua sắm tại khu trưng bày hàng lưu niệm, các sản phẩm đặc trưng như: Thổ cẩm, nhạc cụ truyền thống, trang sức…được thưởng thức các món ẩm thực truyền thống của đồng bào Jrai như: Cà đắng, lá mỳ, cơm lam, gà nướng… Từ chỗ mới lạ, ngỡ ngàng rồi đến thích thú trong không gian lễ hội rộn ràng của tiếng cồng, tiếng chiêng, với nhiều du khách đây là chuyến tham quan, trải nghiệm vô cùng thú vị…
Du khách Lê Thành Trung, TP. Hồ Chí Minh vui vẻ nói: “Em cùng các bạn di chuyển từ T.P Hồ Chí Minh về đây, được địa phương đón tiếp rất nhiệt tình, giúp tụi em tìm chỗ ăn, ngủ. Lễ cúng cầu mưa này em thấy mang bản sắc rất riêng của Tây Nguyên mình, đặc biệt là ở Plei R’bai. Có nhiều món ăn ngon ở đây em đã được thưởng thức, như: Gà nướng ống lồ ô, nó rất ngon và đặc biết có món cua đồng um lá đu đủ nữa ạ.”
Cây mỳ đã đồng hành, chia ngọt sẻ bùi cùng đồng bào DTTS ở Gia Lai trong những năm tháng còn đói cơm, lạt muối. Ngày nay, các món được chế biến từ lá mỳ vẫn được xem như một loại thức ăn dân dã, không thể thiếu của bà con các làng đồng bào DTTS. Từ lá mỳ có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon miệng. Để có món lá mỳ thơm ngon, các công đoạn từ sơ chế, chế biến, kết hợp với nguyên liệu đi kèm cũng khá cầu kỳ…
Trên hành trình các tuor trải nghiệm du lịch cộng đồng, tới xã biên giới Ia O, huyện Ia Grai, du khách sẽ được chiêm ngưỡng thắng cảnh: Thác Mơ, lòng hồ thủy điện Sê San 4 và đến thăm các buôn, làng có cảnh sắc nên thơ. Tới đây, du khách sẽ có dịp được thưởng thức món cá nhét cùng cà đắng, lá mỳ. Đặc biệt vào độ này, khi trời se lạnh, tiết trời chuyển từ đông sang xuân cũng là lúc con nước dần cạn, là thời điểm cá nhét ngược dòng Sê San, Pô Kô lũ lượt kéo nhau lên thượng nguồn tìm nơi đẻ trứng. Mãi đến tận đầu mùa mưa sang năm, lũ cá con trưởng thành mới về xuôi. Thời điểm này, trai tráng trong làng đan phên lồ ô chặn dòng bắt cá. Đây chính là nguyên liệu làm nên món cá nhét nổi tiếng của bà con làng Bi, xã Ia O với hương vị đặc trưng ngọt dịu, pha lẫn vị đắng khi ăn kèm với cà đắng, lá mỳ đã tạo nên một hương vị quyện lẫn rất riêng, rất đậm đà, đậm chất Tây Nguyên…
Chị Siu H’ BYat – Làng Bi, xã Ia O, huyện Ia Grai, Gia Lai nói: “Bỏ vào ống 2-3 năm ăn vẫn được, nó không có hư. Cá nhét mình hay ăn, quen ăn, không thể bỏ được món đấy. Ví dụ, mình nấu lá mỳ hay nấu món gì khác thì mình cũng bỏ cá nhét vô nó mới ngon.”
Điểm đặc biệt khiến nhiều người thường hay tò mò nhất trong văn hóa ẩm thực Tây Nguyên là cách chế biến món ăn. Người Tây Nguyên thường sử dụng các vật dụng, như: Ống tre, nứa, lá chuối, bếp củi… để tạo ra món ăn vô cùng hấp dẫn.
Anh Bruce Dunn – Du khách Scotland bày tỏ: “Tôi thấy rất thích thú với văn hóa, ẩm thực của các bạn. Các em nhỏ trình diễn cồng chiêng rất thu hút, xem chế biến các món ăn cũng rất hấp dẫn, tôi sẽ dành thời gian khám phá vùng đất này.”
Ẩm thực Tây Nguyên vô cùng phòng phú và đa đạng. Đời sống của bà con các buôn, làng gắn liền với núi rừng nên món ăn cũng đậm chất rừng núi, hoang dã.
Ẩm thực Tây Nguyên đi kèm với các lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hoá các dân tộc là một trong những điều cuốn hút, mời gọi du khách bốn phương đến khám phá và trải nghiệm trong các tuor du lịch cộng đồng. Đây cũng chính là điểm mạnh, tiềm năng rất lớn để Gia Lai và các tỉnh trong vùng Tây Nguyên liên kết, đầu tư, phát triển du lịch.
Song Nguyễn – Minh Trung– Viễn Khánh – Phi Long – Duy Linh