Bà con Jrai, Bahnar thường nói rằng “Cuộc sống mà thiếu tiếng hát, tiếng đàn chẳng khác gì thiếu muối, thiếu gạo”. Có lẽ là vậy mà bao đời nay những khúc hát ru, những bài đồng giao, giao duyên; những bản tình ca thể hiện tình yêu đôi lứa, quê hương, đất nước đã ngấm vào máu thịt của mỗi người Jrai, Bahnar ở các buôn làng Gia Lai. Chúng ta cùng gặp gỡ nghệ nhân Đinh Jram và Đinh Thị H’Lem ở xã Tơ Tung, huyện Kbang, cùng lắng lòng nghe khúc hát dân ca Bahnar với giai điệu mộc mạc, trữ tình đã trở thành nét văn hóa rất riêng của người Tây Nguyên.
- Thành phố Pleiku tổ chức Liên hoan cồng chiêng và hát dân ca thanh thiếu niên dân tộc thiểu số năm 2022
- Một người trẻ yêu làn điệu dân ca
Lớn lên trong lời ru của bà, của mẹ, của chị, với nghệ nhân Đinh Jram những câu hát dân ca như một món ăn tinh thần mà nếu thiếu đi sẽ trống vắng, khôn nguôi.
“Anh đã giỏi đan cái gùi/mà anh không giỏi về đánh đàn/thì em là con gái, có thương anh/cũng không ưng cái bụng cả đời em cho anh.
Em ơi!Em đã giỏi về làm nương/em đã giỏi về dệt vải/mà em không giỏi hát/thì anh là trai chưa vợ/anh vẫn chưa muốn ưng em trọn đời…”
Với cây đàn Goong truyền thống, chất giọng trầm ấm, ngân lên những câu hát dân ca Bahnar uyển chuyển, mềm mại trong giai điệu; âm hưởng có chút đượm buồn nhưng lắng động, tinh tế vang xa, nghệ nhân Đinh Jram đã giúp người nghe cảm nhận rõ cái ấm áp, ân tình; vẻ đẹp tự nhiên của người con gái và dũng khí phi thường của người con trai buôn làng Tây Nguyên.
Nghệ nhân Đinh Jram, Làng Leng, xã Tơ Tung, huyện Kbang, Gia Lai tâm sự: “Từ xa xưa rồi hát dân ca nó gắn bó với bà con buôn làng, con trai con gái đều hát. Hát để hiểu nhau, để yêu nhau, khi nhớ về người con gái thương mình hát, khi được ở bên nhau mình vui mình hát. Và khi về ở chung một nhà thì mình hát để thương nhau nhiều hơn nữa”….
Có thể nói, trong số vô vàn các ca khúc dân ca Jrai, Bahnar ngọt ngào, sâu lắng thì những bài hát giao duyên luôn để lại ấn tượng mạnh mẽ với người nghe. Bởi sự đối đáp mộc mạc mà tinh tế, lời bày tỏ yêu đương của các chàng trai, cô gái; là lời khuyên nhủ, là cảm nhận của con người trước vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Cũng chính nhờ những câu hát ấy đã giúp biết bao chàng trai, cô gái Tây Nguyên kết hợp nên nhiều mối lương duyên trọn đời mãi bên nhau.
Bà Đinh Thị H’Lem, Làng Leng, xã Tơ Tung, huyện Kbang, Gia Lai nói: “Từ khi được nghe mẹ, nghe chị hát mình rất là thích nên hát theo. Khi lớn lên thích nhất là những bài hát giao duyên. Những đêm trăng sáng, hay dịp làng có lễ hội, nam, nữ thanh niên thường tập trung đánh đàn, ca hát. Hát cho vui, cho tấm áo dệt được mau xong, cho mọi người được hiểu nhau”.
Dân ca như hơi thở, hằn sâu trong tâm thức của mỗi người; với người Tây Nguyên một khúc hát dân ca cũng làm dịu bớt cái nắng giữa trưa hè; xua tan cái lạnh đầu đông, làm tiết trời xuân trở nên ấm áp hơn. Và dù có đi muôn phương thì những người Jrai, Bahnar cũng luôn nhắc nhớ tìm về khúc hát dân ca như tìm về mạch nguồn văn hóa mộc mạc, đậm tình của người Tây Nguyên./.
Kim Ngân, Mạnh Hà