Vào khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm, khi cánh hoa Pơ lang bắt đầu nở, những cơn mưa đầu mùa bắt đầu rơi, đồng bào Jrai, Bơhnar ở các buôn làng Gia Lai lại rộn ràn tổ chức lễ hội Pơ thi – Một lễ hội lớn nhất của người Tây Nguyên với nhiều sắc thái văn hóa lẫn các loại hình nghệ thuật truyền thống đậm chất sử thi…!
Người dân chuẩn bị làm Lễ bỏ mã.
Những ngày cuối tháng 3 này, bà con làng Lút, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai lại tất bật chuẩn bị các điều kiện cần thiết để cho lễ Pơ thi của làng năm nay thêm màu sắc và đậm hương vị truyền thống, từ việc trang trí nhà mồ, chỉnh sửa cồng chiêng đến những món ăn cộng cảm của buôn làng, tất cả, đều được chuẩn bị chu đáo. Đây được xem là những việc làm tỏa lòng thành kính để tiễn biệt linh hồn của những người thân đã khuất….
Còn với ông Rchăm Chưl, ông rất vui mừng vì Cha, mẹ và những người thân của ông chỉ sau một ngày nữa thôi là họ đã được về với núi Ka Kinh, về với vùng đất phì nhiêu, nơi có vườn cam ngọt thơm của ông bà, tổ tiên.
Trò chuyện với chúng tôi ông Rchăm Chưl-Làng Lút, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, Gia Lai tâm sự: Trước đây còn khó khăn mình không nói, nay mình bỏ mả rồi, cảm xúc vui hết cả bà con, vui hết cả dân làng và vui hết tất cả của anh em. Cha mẹ mình đã hơn 10 năm rồi, nay mình bỏ, sau này hàng tháng mình không do nữa. Có trâu đập trâu, có bò đập bò, đây là cái khổ nhưng là cái khổ cuối cùng sau này là sướng rồi.
Khi ánh hoàng hôn đã khuất sau bóng núi, dân làng quay quần bên nhau, hòa vào không khí vui tươi của ngày hội lễ. Mọi người trao cho nhau ống cơm lam, xâu thịt nướng do mình làm được để chia vui cùng gia chủ và tất cả bà con trong làng.
Bên ánh lủa rực cháy, trong men rượu cần ngây ngất các chàng trai cô gái thi tài đánh chiêng, múa xoang, cung tóc Pram – Hiện thân của những người đã khuất trở về để chung với buôn làng xung quanh khu nhà mồ. Theo quan niệm của người đồng bào Ja Rai nơi đây lễ Pơ thi là ngày hội mừng, hội vui để những người sống gặp gỡ chung vui với những người đã khuất trước khi tiễn biệt họ về với một thế giới khác, đồng thời cũng là ngày để bà con buôn là gặp gỡ, vui hội trước khi bước vào một mùa vụ mới.
Bà Rchâm H’Yéo-Làng lút, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, Gia Lai chia sẻ: Đêm hôm nay là đêm cuối cùng giữa người sống và ngừơi chết. Tối hôm nay, năm nữ thanh niên ở các làng trong xã như xã này gồm 14 làng đều tập trung đông đủ ở đây với tinh thần vui chơi đoàn kết giúp đễ nhau. Mỗi người đều mang rượu, mang cơm, mang thịt phụ vụ cho thanh niên đánh chiêng và những người thức khuya làm sao mọi người không đói, không khát, không thiếu rượu, không thiếu thức ăn, tất cả mọi người đều uống như thế.
Phải nói rằng, lễ hội Pơ thi là một nét đẹp văn hóa tâm linh của đồng bào bào Jrai, Bơhnar ở Gia Lai. Thời gian thôi đưa, xã hội Tây Nguyên thời kì đổi mới đã có nhiều thay đổi nhưng những nét đẹp văn hóa ấy trong lễ Pơ thi vẫn được đồng bào nơi đây gìn giữ nguyên vẹn từ tạc tượng, trang trí nhà mồ đến cồng chiêng múa xoang và cũng chính nhờ những lễ hội như Pơ thi này mà nhiều nét đẹp về văn hóa truyền thống trên mảnh đất đại ngàn hùng vĩ vẫn còn lưu giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác../.
Kim Ngân-Ksor Tuối