Vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam diễn ra muộn hơn các nước Châu Á khác, nhưng có tốc độ nhanh hơn. Tỷ số giới tính khi sinh tăng lên 109,8 và luôn ở ngưỡng trên 111 bé trai/100 bé gái. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là do vẫn còn tư tưởng trọng nam, khinh nữ; chế độ an sinh xã hội chưa đảm bảo; lựa chọn giới tính trước khi sinh… Giải pháp then chốt nhằm ngăn chặn tình trạng này là phải tăng cường công tác bình đẳng giới và nâng cao vị thế của phụ nữ; đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân.
Mục tiêu của Đề án “Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh” trên địa bàn tỉnh Gia Lai là khống chế có hiệu quả tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, tiến tới đưa trở lại mức cân bằng tự nhiên là 106,2 nam/100 nữ. Theo báo cáo thống kê chuyên ngành dân số, tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh năm 2019 đã giảm 3,3 điểm phần trăm so với năm 2017 và đạt chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Tỷ số giới tính khi sinh của các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh dao động từ 105-109 nam/100 nữ, có sự tăng, giảm không đồng đều qua các năm.
Chị Nguyễn Thị Giang – Trưởng Phòng Dân số huyện Chư Sê nói: “Đối với huyện Chư Sê, trong giai đoạn thực hiện đề án, cụ thể giới tính từ năm 2017 là 109% năm 2020 giảm xuống còn 106%. Qua 4 năm triển khai thực hiện đề án đã giảm rõ rệt. Tuy nhiên bên cạnh đó còn 1 số khó khăn, ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn mang nặng tính tự nhiên, nhất là đối tượng sinh con một bề là 2 gái, sinh con thứ 3 trở lên. Cũng còn một số địa phương giới tính cao, tỷ lệ sinh con thứ 3 cao mất cân bằng giới tính nam nhiều hơn nữ”.
Chị Nguyễn Thị Kim Dung – Cán bộ dân số phường Hòa Bình, thị xã Ayun Pa cho biết: “Phường Hòa Bình, thị xã AYun Pa năm 2019 chênh lệch giới tính hơi cao. Thực hiện kế hoạch hóa gia đình, mỗi cặp vợ chồng chỉ 2 con nên họ vẫn cố gắng sinh con trai duy trì nối dõi. Tỷ lệ trẻ em nam sinh ra nhiều hơn. Qua năm 2020 có giảm hơn nhiều”.
Đánh giá tại Hội nghị tổng kết thực hiện Đề án “Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh” giai đoạn 2017-2020 cho thấy: Gia Lai là tỉnh có mức sinh cao, vì vậy dù sự chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh theo vùng diễn ra khá rã rệt, nhưng tổng quát trên phạm vi toàn tỉnh vẫn ở mức độ an toàn. Tuy nhiên nếu kế hoạch thực hiện Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh không được triển khai kịp thời, không có sự vào cuộc của các cấp ủy, chính quyền, các ban ngành đoàn thể trong công tác tuyên truyền kiểm soát thì dù với tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh không cao nhưng nhanh dần đều như trước năm 2015 thì sẽ có sự chênh lệch đáng lo ngại.
Ông Lê Ngọc Lân – Chi cục trưởng Chi cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Gia Lai cho biết: “Đối với Gia Lai từ khi được tỉnh phê duyệt đề án triển khai có chuyển biến, tỉnh phấn đấu đến năm 2025 đưa về chỉ số bình thường. Hiện nay vẫn tiếp tục triển khai tuyên truyền vận động, đặc biệt là nâng cao vị thế người phụ nữ đặt lên hàng đầu. Có rất nhiều nguyên nhân như do hủ tục lạc hậu lúc nào cũng muốn có con trai để thờ phụng bởi vậy phải đặt vấn đề làm sao đó nâng cao vị thế người phụ nữ lên. Đặc biệt các ban ngành đoàn thể phải cùng vào cuộc với ngành y tế”.
Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng cao sẽ dẫn đến tình trạng thừa nam, thiếu nữ trong độ tuổi kết hôn, từ đó gây ra việc tan vỡ cấu trúc gia đình. Việc gia tăng tỷ số giới tính khi sinh cũng làm gia tăng thêm sự bất bình đẳng như nhiều phụ nữ kết hôn sớm; tỷ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao; tình trạng bạo hành giới, buôn bán phụ nữ có nguy cơ tăng cao… Điều này đòi hỏi cần có những can thiệp kịp thời, huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị và người dân vào việc giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh./.
Kim Châu, Xuân Huy