Trong cuộc tái chiếm Việt Nam sau năm 1945, thực dân Pháp tiếp tục gây ra bao nỗi đau thương, mất mát và sự kinh hoàng đối với Nhân dân ta; làng Tân Lập nay thuộc Thôn 1, xã Đăk Hlơ, huyện Kbang bị thảm sát vào rạng sáng ngày 18/3/1947 là một minh chứng. Vượt qua bao nỗi đau thương, với sức sống mãnh liệt, vùng đất Tân Lập giàu truyền thống cách mạng đã khởi sắc vươn lên từng ngày.
Nằm cách trung tâm huyện Kbang khoảng 20 km, làng Tân Lập từng trải qua một ngày tang thương, mất mát, đã đi vào lịch sử với nỗi đau tột cùng. Rạng sáng ngày 18/3/1947 (nhằm ngày 28 tháng Hai năm Đinh Hợi), thực dân Pháp cho binh lính vào tàn sát làng Tân Lập, chúng bắn giết không trừ một ai; chỉ một vài người dân trong làng may mắn được sống sót là do khi ấy đi chăn bò cách xa làng và ẩn nấp, hay giả vờ chết. Tân Lập trong thảm cảnh tang thương, làng bị đốt cháy, 368 người thuộc 73 gia đình ở đây đã bị giặc thảm sát, nỗi đau không gì bù đắp được ấy luôn tồn tại trong ký ức của nhiều thế hệ người dân ở địa phương như một sự tố cáo tội ác của chiến tranh.
Ông Nguyễn Hữu Tòng, Xã Thành An, thị xã An Khê nói “Lúc còn nhỏ, tôi nghe ông ngoại tôi kể lại, khi đó giặc thảm sát cả làng Tân Lập, thê thảm lắm! Tôi luôn nhớ những lời ông ngoại tôi kể về làng Tân Lập với bao nỗi đau thương đến tột cùng”.
Theo sử sách, làng Tân Lập có từ thế kỷ XIX, được nhiều người chọn định cư. Nhân dân trong làng sống an hòa, có truyền thống yêu nước, tích cực tham gia kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Được sự quan tâm của tỉnh, huyện Kbang đã xây dựng Bia Tưởng niệm thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, mãi mãi khắc ghi và tri ân Nhân dân Tân Lập đã ngã xuống vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chị Lê Thị Hiệp – Chủ tịch Hội LHPN xã Đăk Hlơ, huyện Kbang chia sẻ: “Tôi được cấp ủy, chính quyền địa phương phân công làm thuyết minh cho người dân mỗi khi đến tìm hiểu vụ thảm sát tại làng Tân Lập vào ngày 18/3/1947. Tôi luôn cố gắng tìm hiểu, sưu tầm tài liệu để tái hiện lại vụ thảm sát một cách đầy đủ để nhiều người biết được nỗi đau và sự mất mát rất lớn ở đây, từ đó càng tự hào hơn với lòng yêu nước, truyền thống vẻ vang của dân tộc Việt Nam”.
Ông Bùi Phích – Chủ tịch UBND xã Đăk Hlơ, huyện Kbang cũng cho biết: “Hàng năm, vào ngày 28/2 Âm lịch, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân xã Đăk Hlơ đều tổ chức hương khói, tại Bia Tưởng niệm để tưởng nhớ, biết ơn biết bao người dân vô tội ở làng Tân Lập bị giặc thảm sát; từ đó góp phần giáo dục truyền thống cách mạng của quê hương, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ”.
73 năm đã qua sau vụ thảm sát kinh hoàng, với nguồn cội của lòng yêu nước, ý chí quật cường, bất khuất, cán bộ và Nhân dân địa phương cố gắng vượt qua nỗi đau, từng bước hàn gắn vết thương của chiến tranh, chung sức đồng lòng xây dựng Tân Lập từng bị thực dân Pháp biến thành vùng đất chết để ngày càng đổi thay, hòa nhịp cuộc sống mới./.
Hà Đức, R’Piên