Theo tục lệ cổ truyền, người Việt tin rằng, hàng năm, cứ đến ngày 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân lại cưỡi cá chép bay về trời để trình báo mọi việc xảy ra trong gia đình với Ngọc Hoàng. Ngay từ sáng sớm ngày đưa ông Táo về trời năm nay, không khí đã rộn ràng tại các chợ lớn, nhỏ và các tuyến đường chính trên địa bàn TP.Pleiku khi người dân nô nức sắm sửa lễ vật cho ngày cúng đưa ông Táo. Đây là một trong những nét đẹp văn hóa tâm linh của người Việt, hướng tới sự an lành, hạnh phúc, thái bình của dân tộc mỗi độ Tết đến, Xuân về.
Theo truyền thuyết, Táo Quân được phái xuống trần gian theo dõi và ghi chép những việc làm Thiện-Ác của loài người. Sau đó, cứ vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, Táo Quân lại cưỡi cá chép hóa rồng lên Thiên đình báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong một năm để Thiên đình định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả loài người. Táo quân được xem là vua bếp, gồm Táo bà và hai Táo ông như hình ảnh chiếc kiềng 3 chân vững chãi, cùng nhau coi sóc công việc bếp núc trong nhà. Thời gian cúng ông Táo thường trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Ngày tiễn ông Táo về trời năm nay rơi vào thứ 2, nên nhiều gia đình chuẩn bị đồ lễ cúng ông Táo từ những ngày cuối tuần. Từ sáng sớm, những mặt hàng đặc trưng của Tết ông Công, ông Táo đã được bày bán khắp các chợ lớn, nhỏ… Ai cũng tranh thủ sắm sửa đồ lễ cho một cái Tết ông Công ông Táo tươm tất.
Bà Đào Kim Hoa – Phường Iakring, TP.Pleiku, Gia Lai cho biết: “Truyền thống của ông bà mình ngày xưa giờ để lại thì mình cũng cứ cúng, lễ cúng thì gồm bông, hoa quả, bánh trái, cá chép cho ông đi về. Cái này là vấn đề tâm linh mình cứ cảm nghĩ là mình làm như vậy để có không khí trong gia đình, cầu may mắn đến cho gia đình”.
Trước đây, lễ vật và mâm cỗ cúng ông Táo ở từng vùng miền có sự khác nhau, song ngày nay, sự khác biệt ấy hầu như không còn quan trọng, tất cả phụ thuộc vào “lòng thành” của gia chủ mà sửa soạn đồ lễ sao cho chu đáo và ấm cúng. Thông thường các gia đình chuẩn bị 1 hoặc 3 con các chép sống thả trong chậu nước bên cạnh các đồ lễ khác, sau khi cúng các sẽ được phóng sinh. Các bà, các chị thường chọn những chú cá nhỏ có màu sắc sáng, đậm để bày tỏ lòng thành kính với 3 vị thần đặc biệt này. Mâm cúng Táo Quân thường được đặt trong góc bếp, nơi nấu ăn thường ngày của gia đình, khi cúng phải đỏ lửa, nhằm mong muốn cho gia đình quanh năm no đủ, ấm êm.
Bà Bùi Thị Trước – Phường Diên Hồng, TP.Pleiku, Gia Lai cũng nói: “Cứ ngày 23 tháng Chạp gia đình cũng làm bữa cơm để cúng tiễn đưa ông Táo về trời, năm cũ đã sang, năm mới đến cũng cầu mong các Táo quân phù hộ cho gia đình mình bình an, vạn sự may mắn trong năm mới, cuối năm cũng mong muốn không khí vui vẻ trong gia đình”.
Dù giản tiện hay cầu kỳ, nghi lễ cúng tiễn ông Công, ông Táo ở gia đình nào cũng luôn giữ được nét tôn nghiêm. Đây là nét đẹp trong văn hóa tâm linh của người Việt, là một nghi lễ chính thức bắt đầu cho những ngày Tết cổ truyền. Từ đó thấy được sự trân trọng của nhân dân ta đối với đời sống gia đình, công việc bếp núc, cũng như thể hiện thần hướng thiện, lạc quan, luôn tràn đầy niềm tin vào một tương lai tươi đẹp ở phía trước./.
Trương Trang, Cao Duy