Với đồng bào Jrai ở Krông Pa thì trong các lễ hội và cả những khi mỗi gia đình có công việc đều không thể thiếu tiếng cồng, tiếng chiêng và những ché rượu thơm nồng. Tuy nhiên, hiện nay những bộ chiêng cổ, những chiếc ché cổ được coi như sản vật truyền thống của đồng bào Jrai ở Krông Pa đang đứng trước nguy cơ bị mai một rất cao, nên việc bảo tồn, lưu giữ và phát huy giá trị của nó cần có sự am hiểu và lòng kiên nhân trước những cám dỗ đồng tiền và ông Nay Lưng ở buôn Nai-xã Ia Dreh-huyện Krông Pa là một trong số ít người làm tốt điều đó.
Với tâm niệm những chiếc ché lâu đời thì nó như một ngôi nhà, nó luôn giữ và che chở cho các thành viên trong gia đình. Vì vậy, những chiếc ché cổ này luôn được ông Nay Lưng cột giữ cẩn thận. Hiện gia đình đang lưu giữ 20 cái ché cổ, trong đó có nhiều loại ché với nhiều loại tên. Những chiếc ché cổ này, theo ông là có từ trước kỳ vua Bảo Đại. Nếu người nào có kinh nghiệm thì mới phân biệt được đâu là ché cổ, đâu là ché thường. Đã có nhiều người hỏi mua với trị giá hàng trăm triệu đồng và các con ông thấy ông làm lụng vất vả nuôi ăn học, muốn ông bán bớt nhưng ông nhất quyết không bán.
Ông Nay Lưng, Buôn Nai – xã Ia Dreh – huyện Krông Pa cho biết: “Con tôi nó nói Ma bán bớt đi nhưng tôi nghĩ bán cũng được. Nhưng ông bác tôi, cha mẹ tôi nói là theo tập quán cái này là có cái gian của nó, nó giữ lại mình. Cuộc đời mình 60 tuổi, 70, 80, 90 đến 100 tuổi nó vẫn giữ mình nên tôi giữ lại đồ vật này, người ta có mua 20 triệu, 30 triệu tôi cũng không bán. Tôi giữ không phải là giàu có, tôi giữ lại cái truyền thống”.
Sau khi không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên được Tổ chức UNESCO công nhận là “kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại” thì những bộ chiêng trở nên có giá trị hơn, đặc biệt là những bộ chiêng cổ. Với những người như ông Nay Lưng thì việc lưu giữ các giá trị văn hoá cồng chiêng hay những chiếc ché quý đó là vì niềm tự hào của người con Jrai. Với ông cồng chiêng thực sự đã gắn bó với đời sống hàng ngày, xuyên suốt cả cuộc đời là linh hồn là xương, thịt của ông cũng như rất nhiều người dân nơi đây. Điều ông trăn trở là làm sao lớp trẻ ngày nay nhận thức được việc biết lưu giữ và biết chơi loại nhạc cụ này.
Ông Nay Lưng, Buôn Nai – xã Ia Dreh – huyện Krông Pa chia sẻ: “Chúng tôi có đoàn đánh chiêng Đồng La ấy. Muốn tập cho lớp trẻ nhưng lớp trẻ có người muốn, có người không muốn và cản trở một số người khác nhưng mà tôi vẫn cố gắng tạo điều kiện cho bà con, dân làng sau này lớp trẻ đừng có bỏ tập quán của mình, đừng có bỏ truyền thống của mình”.
nhận xét về ông Nay lưng, ông Nay Phương, Cán bộ Ban VHXH xã Ia Dreh – huyện Krông Pa nói “Ông ấy rất tâm đắc với việc truyền đạt lại cho mấy đứa cháu như là đánh chiêng mỗi dịp có lễ hội. Mong rằng, sau này các cháu sẽ tiếp thu những cái đã học được từ ông và sau này để phát huy những cái mà ông cha ta đã để lại trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay”.
Hiện, ông Nay Lưng là Bí thư Chi bộ Buôn Nai, với cương vị đó, ông tuyên truyền bà con trong buôn phải lưu giữ những sản vật này, cho dù có thiếu ăn cũng không được bán. Có như vậy, con cháu sau này mới biết được gốc rễ văn hóa của dân tộc mình. Để công tác bảo tồn, lưu giữ phát huy giá trị của văn hoá của đồng bào Jrai ở huyện Krông Pa nói riêng, tỉnh Gia Lai nói chung thì việc làm của ông Nay Lưng thật đáng ghi nhận./.
Quang Ngọc